խայթ
Հայերեն
- ՄՀԱ՝ [χɑjtʰ]
Դասական ուղղագրութեամբ՝ խայթ
վանկեր՝ խայթ
Ստուգաբանություն[խմբագրել]
Բնիկ հնդեվրոպական՝ *khait-` *(s)k(h)ai-d/t- «խփել, բռնցքահարել, հրել, խթել» արմատից. հմմտ. լատիներեն caedō, cadō «խփել, կտրել», միջին վերին գերմաներեն heie «թակ, փայտե մուրճ»։
Գոյական
- խայթոցով ծակելը, խոցհելը՝ կծելը ◆ Աշտավորը և մայր մեղուների փորի վերջում կա ամուր խայթ, իսկ վերջինիս տակ թունավոր գեղձ։ (Դասագիրք) ◆ Օձն էլ ուղեց իր խայթը ցցի մեր կռնակներին։ (Հակոբ Հակոբյան)
- խայթոց, կիճ ◆ Նա մեռավ թունավոր խայթից։
- ◆ Եվ սիրախոց բանաստեղծը գիշերով ծածուկ թողեց արքունիքը՝ Լի-Սիի դյութիչ պատկերը հոգում և նրա գեղեցկության խայթը սրտում։ (Ավետիք Իսահակյան) ◆ Մի սուր խայթ խրվեց Գարեգինի սիրտը։ Սերո Խանզադյան ◆ Եվ կծու խայթը ներքին տանջանքի։ (Սմբատ Շահազիզ)
- ◆ Ձեզ թող չհավատեցնեն այսպիսի խայթերը։ (Րաֆֆի) ◆ Վահանի պես խիզախ խայթից սեպուհի պարարտ դեմքը կարմրեց։ (Գարեգին Սևունց)
- ◆ Տարին լվալու ճամփուն փոշին, խայթն արևուն բոցացայտ։ (Դանիել Վարուժան)
- ◆ Արյունոտիր իմ շրթունքները համբույրիդ խայթով։ (Ավետիք Իսահակյան)
- ◆ Պիտի հարբիմ հարբիմ անզուսպ, Մինչև գինին ընկճե ինձ։ Ու մոռանամ խայթը մահվան հույսերի մեջ երանության։ (Ավետիք Իսահակյան)
Հոմանիշներ[խմբագրել]
- խայթոց, կիճ, շիթոց, կիծ, կիզ, կծիճ, խթան, խթիչ, խարտ,
- տե՛ս խայթվածք
Արտահայտություններ[խմբագրել]
| Ի արտաքին հոլովում | ||
| Եզակի թիվ | Հոգնակի թիվ | |
| Ուղղ. | խայթ(ը) | խայթեր(ը) |
| Սեռ. | խայթի | խայթերի |
| Տր. | խայթի(ն) | խայթերի(ն) |
| Հայց. | խայթ(ը) | խայթեր(ը) |
| Բաց. | խայթից | խայթերից |
| Գործ. | խայթով | խայթերով |
| Ներգ. | խայթում | խայթերում |
| Բաղադրյալ բառեր | |
| Թարգմանություններ | |
Աղբյուրներ[խմբագրել]
- Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
- Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
- Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։