սանձ
Հայերեն
- ՄՀԱ՝ [sɑnd͡z]
Դասական ուղղագրութեամբ՝ սանձ
վանկեր՝ սանձ
Ստուգաբանություն[խմբագրել]
Հազիվ թե բնիկ հնդեվրոպական՝ *k՛enk- «կախված լինել, տատանվել» արմատից. հմմտ. շվեյցարական henkel «կախափոկ»։
Գոյական
- ձիու բերանը դրվող մետաղյա բարակ ձող, որի երկու ծայրերից ամրացված են սանձափոկերը, լկամ ◆ Նա ձիու սանձը հանեց բերանից։ (Րաֆֆի)
- լկամը և սանձափոկերը որպես մեկ ամբողջություն, որով հեծվորը ձիուն ընթացք է տալիս ու ղեկավարում
- սանձափոկ
- նույնն է` սանձիկ (կզմխս․)
- (փխբ․) զսպող, կաշկանդող, արգելակող միջոց, իբրև զսպող միջոց ծառայող հանգամանք ◆ Այժմ պահելով մեր ձեռքերում Մերուժանի սիրած օրիորդին, միևնույն ժամանակ, մենք Մերուժանի թե՛ սանձը և թե՛ սիրտը մեր ձեռքում կունենանք։ (Րաֆֆի)
- (փխբ․) ղեկավարություն, կառավարություն, ղեկ
- (նորբ․) պախուրց,լկամ
Հոմանիշներ[խմբագրել]
- լկամ, բերանոց
- երասան, երասանակ, պախուրց, ձիասանձ, դանդանավանդ (հնց․), վարավանդ (հնց․), ճիմ
- սանձափոկ, պախուրց, սանձակալ, սանձաթոկ, երասան, երասանակ
- տե´ս զսպամիջոց
- տե´ս ղեկ, ղեկավարություն
Արտահայտություններ[խմբագրել]
- սանձ դնել
- զսպել, սանձահարել ◆ Իմ հայրը խոստացավ սանձ դնել բեկի կրքերին։ (Րաֆֆի)
- կաշկանդել
- սանձ(եր)ը բաց թողնել
- ձիու սանձը թողնել, թուլացնել (թույլ տալով, որ ազտորեն վազի կամ քայլի)
- հսկողությունը վերացնել կամ թուլացնել, իր կամքին թողնել
- սանձ(եր)ը հավաքել
- մեկի կամայականությունները, անակարգությունները և այլնը զսպել
- իրեն տիրապետել, զսպել
- սանձերը ձգել
- ձիու ընթացքն արագացնելու համար սանձերը ձգելով սանձել
- սանձահարել, զսպել
- սանձերը տալ մեկին - մեկի կամքին ենթարկվել, ղեկը, կառավարումը և այլնը մեկին հանձնել ◆ Սանձը տվել ես ձեռը, որտեղ ուզում քշում է։ (Շիրվանզադե)
- սանձերը քաշել - զսպել ◆ Նախագահն էլ սանձերը չի քաշում: (Նաիրի Զարյան)
- սանձը ձեռքում պահել - զսպել ◆ Օ, նա գիտե տղամարդու սանձը ձեռքում պահել: (Նաիրի Զարյան)
- սանձը պահել - զսպել ◆ Ես նրա սանձը կկարողանա՞մ պահել: (Շիրվանզադե)
| Ի արտաքին հոլովում | ||
| Եզակի թիվ | Հոգնակի թիվ | |
| Ուղղ. | սանձ(ը) | սանձեր(ը) |
| Սեռ. | սանձի | սանձերի |
| Տր. | սանձի(ն) | սանձերի(ն) |
| Հայց. | սանձ(ը) | սանձեր(ը) |
| Բաց. | սանձից | սանձերից |
| Գործ. | սանձով | սանձերով |
| Ներգ. | սանձում | սանձերում |
| Թարգմանություններ | |
Աղբյուրներ[խմբագրել]
- Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
- Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
- Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։
- Ալինա Մուրադյան, Նորածանոթ բառերի բացատրական բառարան (Իմաստասեր Անանիա Շիրակացի համալսարան), Երևան, 2006 — 60 էջ։
Կատեգորիաներ:
- Ձայնային ֆայլերով հայերեն բառահոդվածներ
- Հայերեն բառեր
- Հայերեն գոյականներ
- Քաղվածք/Րաֆֆի
- Հայերեն բառեր կազմախոսական իմաստով
- Հայերեն բառեր փոխաբերական իմաստով
- Հայերեն նորաբանություններ
- Հայերեն բառեր հնացած իմաստով
- Քաղվածք/Շիրվանզադե
- Քաղվածք/Նաիրի Զարյան
- Բառեր «Արդի հայերենի բացատրական բառարան» գրքից
- «Նորածանոթ բառերի բացատրական բառարան» գրքից