ծունկ
Հայերեն
- ՄՀԱ՝ [t͡suŋk]
Դասական ուղղագրութեամբ՝
վանկեր՝ ծունկ
Ստուգաբանություն
[խմբագրել]Գոյական
- (կզմխս․) ոտքի այն մասը, որտեղ գտնվում է ծնկոսկրը, ոտքի ծալվելու տեղը
- զգեստի այն մասը, որ ծածկում է ծնկոսկրը
- (փխբ․), (ժղ․) ոտք
- (փխբ․) ոտքի այն մասը, որ սկսվում է ծնկից և վերջանում աճուկներով ◆ Փոքրիկ թոռը… գլուխը թաղել Էր մեծ մոր ծնկների մեջ (Ավետիք Իսահակյան)
- ծնկաձև ծալվածք ունեցող խողովակ, որ ագուցվելով ուղիղ խողովակին՝ փոխում է նրա ուղղությունը
- առարկայի ծնկաձև ծալված մասը
- բույսի՝ ցողունի՝ ոստի և այլն ծնկաձև միացած մասը
- (կզմխս․) աղիքի ծնակձև կորություն՝ ծալվածք ◆ Կույր աղիքի ծունկ:
- (փխբ․) (բնստ․) բռնություն, լուծ ◆ Մի ծանր ծունկ Էլ՝ շատ ինչքատեր հազար վանք ու բյուր վանական (Վիգեն Խեչումյան)
- (բսբ․) հացաբույսերի ցողունների, ինչպես և մի քանի բույսերի բնի առանձին հոդավորություն ◆ Բամբուկի ծունկ:
- գետի՝ ճանապարհի ևն կեռման՝ ծնկաձև ոլորան
- (երաժշտ․) սովորաբար պարային ձև ունեցող երաժշտական պիեսի ավարտված մասը, որը մեծ մասամբ բաղկացած է 8 կամ 16 տակտանի պարբերությունից
- պարի այն ֆիգուրը, որն աչքի է ընկնում իր առանձնահատկությամբ
Հոմանիշներ
[խմբագրել]- չոք (գվռ․)
- տե՛ս ծնկոսկր
- ոտք, ոտ (կզմխս․), աք, աթուր (մարդկանց և կենդանիների ստորին վերջույթներից յուրաքանչյուրը) (հնց․),
- տե՛ս ոտնաթաթ
- տե՛ս սրունք
- տե՛ս հրահան, ձգան, շնիկ
- տե՛ս սանդղամատ
- տե՛ս քայլ, քայլափող
- տե՛ս ոտքաչափ
- տե՛ս քայլաչափ
- հեղ, նվազ (մի անգամ գնալ-գալը)
- տե՛ս երթևեկ
- վանկ (չափական տողի որոշակի քանակությամբ վանկերից կազմվածկրկնվող ռիթմիկ միավոր)
- տե՛ս սպորտ
- տե՛ս ոտնահետք, հետք
- տե՛ս բազրոտն
- տե՛ս կոշիկ, ոտնաման
- տե՛ս ջաղացի ոտ
Արտահայտություններ
[խմբագրել]- ծունկ իջնել
- չոքել
- ծնրադրել (աղոթելու համար)
- տե՛ս ծնկի գալ
- ծունկ խոնհարել - ծնկերը թեթևակի ծալել (իբրև խոնարհության՝ ողջույնի նշան)
- ծունկ ծնկի - իրար կողքի, իրար մոտ
- ծունկ ծնկի տալ - իրար հետ նստել իբրև հավասարը հավասարի հետ
- ծունկ ծռել - նույնն է՝ ծունկ խոնարհել
- պարտաճանաչ՝ խոնարհ լինել
- ծունկ չոքել - ծնկների վրա չոքել (խնդրելու՝ զղջման և այլն նշան) ծնրադրել (աղոթելու համար)
- ծունկ տալ - ծնկաձև ծռվել՝ թեքվել, ծնկաձև կեռման անել
- թեքել, ծռել
- ծնկները թուլանալ - ուժը հատնել, սպառվել, ուժասպառ լինել
- իրեն կորցնելով թուլանալ, ուշքը գնալ (որևէ բանի բուռն ցանկությունից՝ ախորժակից և այլն)
- ծունկը ծալել (մեկի) - հաղթել, պարտության մատնել
- ծնկները ծալվել - ուժասպառ լինել
- ընկճվել, վհատվել
- ծնկները ծեծվել - վիշտը լացով՝ հեծեծանքով արտահայտել, հեծեծել
- ծունկը կտրել՝ կտրվել - ուժից ընկնել, ոտքերը թուլանալ
- ծունկը՝ ծնկները գոտնին զարկել - ծնկների վրա նստել հաց թխելու հարմար
- պառկել՝ երեխա ծնելու համար
- ծնկի բերել - խոնարհեցնել, ստորացնել
- ընկճել, հաղթել, պարտության մատնել
- ծնկի գալ - խոնարհվել, ստորանալ
- հաղթվել, պարտվել
- չոքել (աղերսելու՝ աղոթելու և այլն համար)
- ծնկները թողնել, գլուխ ծեծել - մի վշտից՝ փորձանքից չազատված մյուսին հանդիպել
- ծնկի մոտ նստեցնել (մեկին) - մեկին շատ սիրով իր կողքին տեղ տալ՝ նստեցնել
◆ Նրա ոտները, սրունքները… ծնկներից բավական վերև բոլորովին մերկ էին։ (Րաֆֆի)
◆ Փառանձեմը ծնկները ծեծեց հուսահատ։ Դերենիկ Դեմիրճյան
◆ Սպառեցավ և վերջին ուժն էլ Ծնկներիս, դեպի վե՜ր, սարն ի վե՜ր, քաջասի՛րտ զինվոր։ Հովհաննես Հովհաննիսյան
◆ Ծնկներս արդեն դողում են , ինչպե՞ս պիտի վերեդառնամ , — ասում էր Գոռին Շահանդուխտը։ (Մուրացան)
◆ Նա նստել էր բազմոցին և ծնկների վրա պահում էր բացված գիրքը։ (Ակսել Բակունց)
◆ Փոքրիկ թոռը՝ ութ տարեկան աղջիկը, գլուխը թաղել էր մեծ մոր ծնկների մեջ և նվում էր։ (Ավետիք Իսահակյան)
◆ Վերջերս գազի խոողովակների ծունկեր պատրաստեցինք։
◆ Շաքարի ճակնդեղի արմատի գլխիկը կազմակերպվում է ենթաշաքիլային ծնկից։
◆ Կույր աղիքի ծունկ։
◆ Մի ծանր ծունկ էլ՝ շատ ինչքատեր, հազար վանք ու բյուր վանական։ (Վիգեն Խեչումյան)
◆ (Գետը) Հասնում զարկում է չոքած Ծովանաքարի ապառաժ ծնկներին։ Հովհաննես Թումանյան
◆ Ժողովուրդնու զորքը ծնկան եկան։ (Մուրացան)
◆ Բաթաթն առավ (իրիցկինը) թոնրի շուրթին աղոթեց ու ծունկ զարկեց ։ (Ավետիք Իսահակյան)
◆ Վայ, Կիկիոս ջան, ծնկներին տալիս են ու սուգ անում։ Հովհաննես Թումանյան
◆ Ծունկ իջավ իմ առջև և կամենում էր համբուրել իմ ոտքերը։ (Րաֆֆի)
◆ Օրիորդ Սալբին… ծունկ իջավ հատակի վրա և սկսեց ջերմեռանդությամբ աղոթել։ (Րաֆֆի)
◆ Եվ քարավանը Աբու- Լալայի Արաբստանի մեծ անապատի դարբասների մոտ ծունկ իջավ հոգնած։ (Ավետիք Իսահակյան)
◆ Զորական համազգեստների թուպ քառանկյունին ծունկ խոնարհեց։
◆ Գնաց աջ կողմը նստեց ծունկ ծնկի։ Հովհաննես Թումանյան
◆ Մանվելը խթանում էր իր նժույգը և կնոջ ձիու մոտով ծունկ ծնկի սլանում։ Սերո Խանզադյան
◆ Դաղատանի իմամի հետ լավ ծանոթ ես , նրա հետ ծունկ ծնկի տված ես նստում։ (Րաֆֆի)
◆ Շատ պարտաճանաչ ծունկ ծռող ծառա տեսած կլինես։ Շեքսպիր
◆ Օ՜հ, մայր իմ , մայր իմ, ներիր ինձ, ես հանցավոր եմ քո առաջ, -աղաչավոր ձայնով մոտեցավ դեպի նրան Ամալյան և ծունկ չոքեց մոր առաջ։ (Մուրացան)
◆ Ու ծունկ են չոքում, օրհներգ են երգում։ Հովհաննես Թումանյան
◆ Հաստ փչակավոր ուռենու մոտ, որտեղ առուն ծունկ էր տալիս, մինչև կրծքները ջրի մեջ նստել էին Մարանն ու Արուսը։ (Խաչիկ Հրաչյան)
◆ Տասը քայլ հազիվ փոխել էր նա, հանկարծ ծնկները թուլացան, գետին փռվեցավ։ (Րաֆֆի)
◆ Շատ քաջերի ծունկը ծալեց։
◆ Այնքան էի թուլացել, որ ծնկներս տակս ծալվում էին։ (Ավետիք Իսահակյան)
◆ Հանդիպեցի Անահիտին և Երվանդին… ծնկներս դող առան։ (Ավետիք Իսահակյան)
◆ Այժմ էլ վշտից ծունկս կտրել, աչքիս լույսն է խավարում։ Հովհաննես Թումանյան
◆ Զարկեց Ծովինարն իր ծունկը գետին ու ծնեց երկու տղա ոսկեծամ։ (Մկրտիչ Խերանյան)
◆ Խանդութ Դավիթի գնալուց ետ զարկեց ծնկները գետին ու լույս աշխարհ բերեց արու կոյրուն մի հարթ քաջածին։ (Մկրտիչ Խերանյան)
◆ Հրավիրենք թագավորին ցույց տալու մեր զորական կարողությունը, թշնամուն ծունկի բերելու մեր ուժն ու պատրաստականությունը։ Սերո Խանզադյան
◆ Դուրգարի կինը սարսափից ծունկի է գալիս և խնդրում է ներել իրեն ։ Ստեփան Զորյան
◆ Իշխանադուստրը չէր համարձակվում մի բան հարցնել, դուռը ծածկում էր նստում բազմոցին մերթ աղոթագիրքը ձեռն առնելով, մերթ կանթեղի առաջ ծունկի գալով։
◆ Համայն աշխարհը ծունկի է եկած արքայի առաջ։ Դերենիկ Դեմիրճյան
◆ Մի շաբաթ առաջ նրա կովը սատկեց, հիմա էլ երեխան ծանր հիվանդ է․ նա թողել է ծնկները, գլուխն է ծեծում։
◆ Արզրումի վալին ինձ միշտ իր ծնկի մոտ էր նստեցնում։ (Րաֆֆի)
◆ Հետո ծունկի վրա ընդքարշ կը մոտենա խուժանին։ (Դանիել Վարուժան)
◆ Ձիու ոտքը ծունկերն ի վեր հողերու մեջ կմխրճվեր։ (Ավետիք Իսահակյան)
◆ Աչքերը մթնում են, ծնկները տակին ծալվում են, տերն ու տեղը չոքում է։ Հովհաննես Թումանյան
◆ Էն մանրաքայլ տոտերը կտրատեցին ծունկն ի վար։ Հովհաննես Թումանյան
| Բաղադրյալ բառեր | |
| Թարգմանություններ | |
Աղբյուրներ
[խմբագրել]- Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
- Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
- Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։
- Կ․Ե․ Մելիք-Վրթանեսյան, Մ․ Ա․ Տոնյան, Երաժշտական բացատրական բառարան, Երևան, «Խորհրդային գրող», 1989 — 270 էջ։
- Ձայնային ֆայլ չունեցող հայերեն բառահոդվածներ
- Հայերեն բառեր
- Հայերեն գոյականներ
- Հայերեն բառեր կազմախոսական իմաստով
- Հայերեն բառեր փոխաբերական իմաստով
- Հայերեն բառեր ժողովրդական իմաստով
- Քաղվածք/Ավետիք Իսահակյան
- Հայերեն բառեր բանաստեղծական իմաստով
- Քաղվածք/Վիգեն Խեչումյան
- Հայերեն բառեր բուսաբանական իմաստով
- Հայերեն բառեր երաժշտական իմաստով
- Հայերեն բառեր հնացած իմաստով
- Քաղվածք/Րաֆֆի
- Քաղվածք/Դերենիկ Դեմիրճյան
- Քաղվածք/Հովհաննես Հովհաննիսյան
- Քաղվածք/Մուրացան
- Քաղվածք/Ակսել Բակունց
- Քաղվածք/Հովհաննես Թումանյան
- Քաղվածք/Սերո Խանզադյան
- Քաղվածք/Խաչիկ Հրաչյան
- Քաղվածք/Մկրտիչ Խերանյան
- Քաղվածք/Ստեփան Զորյան
- Քաղվածք/Դանիել Վարուժան
- Բառեր «Արդի հայերենի բացատրական բառարան» գրքից
- Բառեր «Երաժշտական բացատրական բառարան» գրքից