Հայերեն

ՄՀԱ՝ [ɑʁuˈhɑt͡sʰ]

Դասական ուղղագրութեամբ՝ աղուհաց

վանկեր՝ ա•ղու•հաց

Կազմություն

Արմատ՝ աղ, արմատ՝ ու, արմատ՝ հաց:

Գոյական

աղ և հաց (որպես համեստագույն սնունդ) ◆ Աղուհացով ապրել։
(կրոն․) աղով ու հացով ապրելը, պահեցողություն
ընդհանրապես՝ կերակուր, սնունդ
(փխբ․) երախտիք, լավություն ◆ Այ իմ աղուհացը նրա աչքերը բռնի։ (Պերճ Պռոշյան) ◆ Ահմադ ջան, մեր աղուհացն էլ քեզ հալալ լինի։ Հովհաննես Թումանյան
(փխբ․) բարեկամություն, բարեկամության խորհրդանիշ ◆ Տասնուհինգ տարվա մեր կերած աղուհացը դու ամենաանամոթ կերպով ոտնատակ արիր։ (Շիրվանզադե)
Մեծապատիվ հյուրին /հյուրերին/

ընդունելիս ազգային աղուհացով դիմավորելը հարգանքի նշան է։ Խաղաղության ձգտում է նաե թշնամուն դիմավորելը։ Հայերը ազգային այս ավանդությունը պահպանում են հնագույն ժամանակներից։

(խոհր․) մեծապատիվ հյուրերին ընդունելիս ազգային աղուհացով դիմավորելը հարգանքի նշան է

Հոմանիշներ

սնունդ, կերակուր, ուտելիք, ուտելեղեն, կեր, պարեն, ճարակ, աղապետ, ջամբ, (հնց․)
հյուրասիրություն, հյուրընկալություն, հյուրամեծարություն, հյուրամեծարանք, պատվասիրություն, օտարընկալություն (հնց․), մենձրանք (գվռ․)
տե՛ս երախտիք
տե՛ս պաս

Արտահայտություններ

աղուհաց ուտել՝ կտրել մեկի հետ - մտերիմ, աննենգ բարեկամ դառնալ, բարեկամություն հաստատել ◆ Ի՞նչ ես ուզում մեզանից, չեմ ուզում քո աղջիկը, քեզ հետ աղ ու հաց չեմ կտրում։ (Պերճ Պռոշյան) ◆ Քեզ հետ մի բեռ աղուհաց եմ կերել, չեմ թողալ, որ էն սևագլխների երեսը գնաս։ (Պերճ Պռոշյան)
աղուհացը մոռանալ՝ ուրանալ՝ գետնով տալ՝ դեն գցել՝ ոտի տակ տալ՝ ոտնանտակ տալ - երախտիքը մոռանալ, ապերախտ լինել ◆ Մի անգամ քեզ մոտ մի վառել եմ կերել. էն աղուհացը դեռ չեմ մոռացել: Հովհաննես Թումանյան ◆ Խայտառակում, անվանարկում էին Գարսոյին, որ Փարսադանի տան կերած աղուհացը ոտի տակ է տվել։ Մաթևոս Դարբինյան
աղուհացին կուրացած - ապերախտ
աղուհաց մատուցել - աղուհաց ներկայացնել ի նշան հյուրընկալության
աղուհացը աչքերդ բռնի, քոռացնի (բռնեց, կալավ) - երախտիքը մոռանալու պատճառով կուրանա, արած լավությունը կթիցը դուրս գա ◆ Մեր տան կերած աղուհացը քոռացնի, աչքերդ բռնի։ (Ակսել Բակունց)
աղուհացից օրեր (եկեղ․) - մեծ պասի օրեր, մեծ պաս
աղուհաց՝ սիրտը բաց - ասվում է նրանց մասին, որ չունևոր են, բայց սրտաբաց, հյուրասեր են
աղուհացը կտրել -
1. մեկի տանը հյուրասիրություն, աղուհաց վայելած լինել ◆ Ձեր աղուհացը շատ եմ կտրել։ Սահակ Ամատունի
2. մեկին պաշտոնանկ անելով նյութապես վնասել ◆ Ինձ գործից հանեց, իմ աղուհացը կտրեց։ Սահակ Ամատունի
աղուհացը ուժով ա ըլել, եղել - շատ լավություն, երախտիք արած լինելով փորձանքից ազատվել է
աղուհացի վրա ըլել, լինել - մեկի տանը հաճախակի, նրա հաշվին երկար ապրած լինել◆ Մարդն էլ, որ քո տանը կերել, խմել, ամսով-տարով քո աղուհացը վրա յա եղել, աչքը աչքիդ առնելիս, հենց գիտես թե գյուլլով խփեցին։ (Խաչատուր Աբովյան)
աղուհացին քոռ մտիկ անել - երախտամոռ լինել, իրար հետ կերած-խմածն անտեսել ◆ Ինչպես կարելի ա մարդու աղուհացին քոռ մտիկ անել։ Հովհաննես Ճուղուրյան

Բաղադրյալ բառեր
աղուհացք աղուհացակեր աղուհացկեր աղուհացով

Թարգմանություններ
անգլերեն՝ bread and salt գերմաներեն՝ դանիերեն՝ թուրքերեն՝ իսպաներեն՝ իտալերեն՝ հոլանդերեն՝ հունարեն՝ շվեդերեն՝ պորտուգալերեն՝ ռուսերեն՝ хлеб и соль (ru) ‎(xleb i solʹ), хлеб-соль (ru) ‎(xleb-solʹ) վրացերեն՝ ֆրանսերեն՝

Աղբյուրներ

Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։

Սերգեյ Ավագյան, Հայերեն-անգլերեն-ռուսերեն խոհարարական բացատրական բառարան, Երևան, «ԴԱԼԼ», 2009 — 240 էջ։