աղուհաց

Վիքիբառարան-ից

Հայերեն

Աղուհաց

Դասական ուղղագրութեամբ՝ աղուհաց

վանկեր՝ ա•ղու•հաց 

Կազմություն[խմբագրել]

Արմատ՝ աղ, արմատ՝ ու, արմատ՝ հաց:

Գոյական

  1. աղ և հաց (որպես համեստագույն սնունդ) ◆ Աղուհացով ապրել։
  2. (կրոն․) աղով ու հացով ապրելը, պահեցողություն
  3. ընդհանրապես՝ կերակուր, սնունդ
  4. (փխբ․) երախտիք, լավություն ◆ Այ իմ աղուհացը նրա աչքերը բռնի։ (Պերճ Պռոշյան) ◆ Ահմադ ջան, մեր աղուհացն էլ քեզ հալալ լինի։ Հովհաննես Թումանյան
  5. (փխբ․) բարեկամություն, բարեկամության խորհրդանիշ ◆ Տասնուհինգ տարվա մեր կերած աղուհացը դու ամենաանամոթ կերպով ոտնատակ արիր։ (Շիրվանզադե)
  6. Մեծապատիվ հյուրին /հյուրերին/

ընդունելիս ազգային աղուհացով դիմավորելը հարգանքի նշան է։ Խաղաղության ձգտում է նաե թշնամուն դիմավորելը։ Հայերը ազգային այս ավանդությունը պահպանում են հնագույն ժամանակներից։

  1. (խոհր․) մեծապատիվ հյուրերին ընդունելիս ազգային աղուհացով դիմավորելը հարգանքի նշան է

Հոմանիշներ[խմբագրել]

  1. սնունդ, կերակուր, ուտելիք, ուտելեղեն, կեր, պարեն, ճարակ, աղապետ, ջամբ, (հնց․)
  2. հյուրասիրություն, հյուրընկալություն, հյուրամեծարություն, հյուրամեծարանք, պատվասիրություն, օտարընկալություն (հնց․), մենձրանք (գվռ․)
  3. տե՛ս երախտիք
  4. տե՛ս պաս

Արտահայտություններ[խմբագրել]

  1. աղուհաց ուտել՝ կտրել մեկի հետ - մտերիմ, աննենգ բարեկամ դառնալ, բարեկամություն հաստատել ◆ Ի՞նչ ես ուզում մեզանից, չեմ ուզում քո աղջիկը, քեզ հետ աղ ու հաց չեմ կտրում։ (Պերճ Պռոշյան) ◆ Քեզ հետ մի բեռ աղուհաց եմ կերել, չեմ թողալ, որ էն սևագլխների երեսը գնաս։ (Պերճ Պռոշյան)
  2. աղուհացը մոռանալ՝ ուրանալ՝ գետնով տալ՝ դեն գցել՝ ոտի տակ տալ՝ ոտնանտակ տալ - երախտիքը մոռանալ, ապերախտ լինել ◆ Մի անգամ քեզ մոտ մի վառել եմ կերել. էն աղուհացը դեռ չեմ մոռացել: Հովհաննես Թումանյան ◆ Խայտառակում, անվանարկում էին Գարսոյին, որ Փարսադանի տան կերած աղուհացը ոտի տակ է տվել։ Մաթևոս Դարբինյան
  3. աղուհացին կուրացած - ապերախտ
  4. աղուհաց մատուցել - աղուհաց ներկայացնել ի նշան հյուրընկալության
  5. աղուհացը աչքերդ բռնի, քոռացնի (բռնեց, կալավ) - երախտիքը մոռանալու պատճառով կուրանա, արած լավությունը կթիցը դուրս գա ◆ Մեր տան կերած աղուհացը քոռացնի, աչքերդ բռնի։ (Ակսել Բակունց)
  6. աղուհացից օրեր (եկեղ․) - մեծ պասի օրեր, մեծ պաս
  7. աղուհաց՝ սիրտը բաց - ասվում է նրանց մասին, որ չունևոր են, բայց սրտաբաց, հյուրասեր են
  8. աղուհացը կտրել -
    1. մեկի տանը հյուրասիրություն, աղուհաց վայելած լինել ◆ Ձեր աղուհացը շատ եմ կտրել։ Սահակ Ամատունի
    2. մեկին պաշտոնանկ անելով նյութապես վնասել ◆ Ինձ գործից հանեց, իմ աղուհացը կտրեց։ Սահակ Ամատունի
  9. աղուհացը ուժով ա ըլել, եղել - շատ լավություն, երախտիք արած լինելով փորձանքից ազատվել է
  10. աղուհացի վրա ըլել, լինել - մեկի տանը հաճախակի, նրա հաշվին երկար ապրած լինել◆ Մարդն էլ, որ քո տանը կերել, խմել, ամսով-տարով քո աղուհացը վրա յա եղել, աչքը աչքիդ առնելիս, հենց գիտես թե գյուլլով խփեցին։ (Խաչատուր Աբովյան)
  11. աղուհացին քոռ մտիկ անել - երախտամոռ լինել, իրար հետ կերած-խմածն անտեսել ◆ Ինչպես կարելի ա մարդու աղուհացին քոռ մտիկ անել։ Հովհաննես Ճուղուրյան

Աղբյուրներ[խմբագրել]

  • Սերգեյ Ավագյան, Հայերեն-անգլերեն-ռուսերեն խոհարարական բացատրական բառարան, Երևան, «ԴԱԼԼ», 2009 — 240 էջ։