արյուն

Հայերեն

Գոյական

«Արյուն» ժեստը հայերեն ժեստերի լեզվով

Ստուգաբանություն

Ծագել է հնեվրոպական նախալեզվի ásṛ(g)- արյուն բառից, որի մյուս ժառանգներն են՝ սանկրիտ՝ ásṛk, սեռ՝ asnáḫ, Կամիս.՝ ešḥar, հունարեն՝ έαρ, έαρος, հին լատիներեն՝ aser, asser, assyr, լեթթերեն՝ asins: Հայերենում -յուն (-իւն) մասնիկն է։ Համեմատության համար՝ արդյուն, անկյուն, հերյուն։ Հնդեվրոպական նախալեզվի esṛ-ը դառնում է հայերեն * եհար->* եար->* ար-, ճիշտ ինչպես նախալեզվի vesṛ-ը հայերեն դառնում է գարուն։

Արյունոտ մատ

Դասական ուղղագրութիւն

• արիւն

Արտասանություն

ՄՀԱ: []

• ՄՀԱ՝ [ɑɾˈjun]

վանկեր՝ ար•յուն 

1. կարմիր հեղուկ, որը շարժվում է արյունատար անոթներով և ապահովում մարմնի սննդառությունն ու նյութափոխանակությունը
2. սպանություն, արյունահեղություն (փխբ․)
3. ազգականություն, ազգակցություն (փխբ․)
4. ժառանգ (փխբ․)
5. պատարագի ժամանակ նվիրագործված գինին (եկեղ․)
6. (խոհր․) պատրաստում են կերակուրներ, օգտագործում երշիկեղենի և այլ արտադրություններում, որպես կենդանական կեր չորացնում են՝ արյան ալյուր

Հոմանիշներ

1. ազգականություն
2. մարդասպանություն

Արտահայտություններ

1. արյուն արցունք թափել - տե՛ս լալ, ողբալ
2. արյուն թափել - տե՛ս
   1. սպանել
   2. մարտնչել
3. արյունը աչքերը կոխել - տե՛ս կատաղել
4. արյունը բորբոքել - տե՛ս հուզել
5. արյունը գլխին խփել - տե՛ս զայրանալ
6. արյունը դառնալ - տե՛ս զայրանալ
7. արյունը խառնել - տե՛ս բարկացնել
8. արյունը մտնել - տե՛ս սպանել
9. արյունը պղտորել - տե՛ս բարկացնել
10. արյունը տակն ու վրա լինել - տե՛ս հուզվել
11. արյունը քաղցր - տե՛ս դուրեկան
12. արյան բաղնիք - տե՛ս արյունահեղություն
13. արյան խոտ - արնխոտ, ոսկեխոտ
14. արյան խառնակություն - տե՛ս ազգապղծություն
15. արյան ծով - տե՛ս արյունահեղություն
16. արյան մեջ մտնել - տե՛ս արմատավորվել
17. արյունը արյունով լվանալ - սպանության վրեժը, սպանությմաբ լուծել
18. արյունը ծեծել - հարստահարել, կեղեքել
19. արյան մեջ խեղդել - բռնությամբ, արյունահեղությամբ, որևէ բան արգելել, ճնշել, վերացնել
20. արյամբ ներկել
    1. արյունահեղություն, կոտորած գործել
    2. արյան գույն տալ, կարմիր ներկել, արյան գույնով ներկել
21. արյան հոտ գալ
    1. սպանության, արյունահեղության վտանգ լինել
    2. սպանություն գործած լինել, ձեռքերն արյունոտ լինել
22. արյունով գրել - արյան, արյունահեղության, մեծ զոհաբերությունների գնով իրականացնել, իրագործել
23. արյունով լվանալ - նախատինքը, չարագործությունը սպանությամն պատժել

Թարգմանություններ

անգլերեն՝ blood, gore, sap արաբերեն՝ دم գերմաներեն՝ Blut դանիերեն՝ blod եբրայերեն՝ דם էսպերանտո՝ sango իսպաներեն՝ sangre իտալերեն՝ sangue թուրքերեն՝ kan լեհերեն՝ krew հոլանդերեն՝ bloed հունարեն՝ αίμα ճապոներեն՝ 血液 (ja) շվեդերեն՝ blod չեխերեն՝ krev պարսկերեն՝ خون պորտուգալերեն՝ sangue ռուսերեն՝ кровь (ru) ‎(krovʹ), резня (ru) ‎(reznja), кровопролитие (ru) ‎(krovoprolitije) վրացերեն՝ სისხლი ֆիններեն՝ veri ֆրանսերեն՝ sang

Աղբյուրներ

• Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
• Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
• Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։

• Սերգեյ Ավագյան, Հայերեն-անգլերեն-ռուսերեն խոհարարական բացատրական բառարան, Երևան, «ԴԱԼԼ», 2009 — 240 էջ։

Վիքիպեդիայում հոդված կա հետևյալ թեմայով՝ Արյուն: