բարձ

Հայերեն

«բարձ» ժեստը հայերեն ժեստերի լեզվով

Բարձեր

• ՄՀԱ՝ [bɑɾt͡sʰ]

Դասական ուղղագրութեամբ՝ բարձ

վանկեր՝ բարձ 

Ստուգաբանություն

Փոխառություն իրանական աղբյուրից՝ * barĵ (< barz). հմմտ. ավեստերեն barəziš, օսերեն baz, պարսկերեն bāliš «բարձ»։

Գոյական

1. Զեյթուն, Հաճն՝ փետուրներով` բրդով և այլնով լցրած` սովորաբար քառանկյունի տոպրակ` իբրև փափուկ հենարան գլխի տակ դնելու համար ◆ Շնչասպառ աղջիկը գլորվեցավ բարձի վրա։ (Րաֆֆի)
2. նույնպիսի պարկ մեծ մասամբ ասեղնագործած` իբրև թախտի զարդ և թիկնելու հենարան, մութաքա, գլանաձև բարձ
3. Սեբաստիա՝ (տեխ․) զանազան կառույցների` մեքենաների` սարածների և այլնի հենարան կամ տակդիր ◆ կամարի բարձ, ◆ գութանի բարձ
4. (կզմխս․) ուղեղի տեսանթմբի հետին հաստ մասը, որը տեսողության առաջին ռեֆլեկտոր կենտրոնն է
5. (պատմ․) աթոռ, բազմոց
6. (պատմ․) պատվավոր տեղ, որ թագավորը հատկացնում էր ազնվականների ըստ ավագության աստիճանի, դիրք, աստիճան, պատիվ Սեղան էին նստում հազարից ավելի բազմական, իրենց բարձի ու դիրքի համեմատ։ Ստեփան Զորյան
7. (հնց․) (գրք․) ազդր ◆ Մեջքը բարակ չէր, բայց հասակին բարձրությանը և բարձերուն հաստությանը վայելած էր։ (Գրիգոր Զոհրապ)
8. Արարատյան, Բալու, Բուլանըխ, Վան՝ սայլի սռնիների վրա նստած երկու կոներից յուրաքանչյուրը, առանցքակալ ◆ Սելի բարձերը մաշվել են։ Սահակ Ամատունի
9. ռետինե պարկ, որի մեջ թթվածին են լցնում որոշ հիվանդությունների ժամանակ օգտագործելու համար, տե՛ս թթվածնային բարձ ◆ Երեխային տասնհինգ բարձ թթվածին տվեցին։ (Անահիտ Սահինյան)
10. (փխբ․) բարձաձև բարձունք ◆ Թեև արևն արդեն իր գլուխը պոկել էր Քիրս լեռան ձյունեղեն բարձերից, բայց անտառում դեռ չէր ցրվել վաղորդյան մշուշը։ Սերո Խանզադյան
11. Սեբաստիա՝ (փխբ․) ամուսնություն, կին ◆ Թազա բարձ ունենալ։ (Ձեռագիր)
12. Սեբաստիա՝ մահ, հանգիստ ◆ Աստված յա բարձ տա, յա դարձ։ (Կարապետ Գաբիկյան)
13. Ղարաբաղ, Ուրմիա՝ խոյակ, սյան գլխափայտը
14. Սասուն՝ ճախարակի երկու ոտքերը, որոնց ոտքերը հենվում է ճախարակը

Հոմանիշներ

1. գլխաբարձ, դմփիկ, բարձիկ (փոքր)
2. (փխբ․) տակդիր
3. աթոռ, բազմոց
4. տե՛ս պաշտոն
5. տե՛ս ազդր
6. տե՛ս բարձիկ
7. տե՛ս սռնակալ

Արտահայտություններ

1. փափուկ բարձ դնել գլխի կամ թևերի տակ - սնոտի խոստումներով միամտացնել
2. բարձդ բարի -
   1. բարեմաղթություն հիվանդությունից առողջացածին ◆ Բարձդ բարին, Շողակաթ։ (Էմինեան ազգագրական ժողովածու)
   2. բարեմաղթություն՝ ուղղված ծննդաբերությունից նոր ազատված կնոջը
3. մի բարձի ծերանալ - բարեմաղթություն նորապսակներին՝ մինչև ծերություն միասին ապրելու, միասին ապրել մինչև խոր ծերություն
4. բարձի տակին ուտել (անեծք) - ունեցածը չվայելել, անկողնում՝ հիվանդ վիճակում ուտել ◆ Ինձնանից քաշածը բարձի տակին ուտես։ (Ձեռագիր) ◆ Առածդ բարձի տակին ուտես։ Սահակ Ամատունի
5. Սեբաստիա՝ բարձ բարձի խոսել - մտերմորեն խոսակցել, հաշտ ու խաղաղ ապրել, հավասարը հավասարի հետ հարաբերության մեջ մտնել
6. բարձը մին անել - այր ու կին միանալ, միասին քնել, ամուսնանալ
7. Ղարաբաղ՝ բարձը ջոկել - ամուսնալուծվել
8. բարձը փոխել
   1. ամուսնու նկատմամբ անհավատարիմ գտնվել, մեծ մասամբ երեխա ունենալու նպատակով ամուսնուն դավաճանել ◆ Պառավները խորհուրդ էին տալիս բարձը փոխել։ Սահակ Ամատունի ◆ Հողն էն կնկա գլուխը, որ բարձը կփոխե, մտքի մեջ խոսեց գեղեցիկ Մարքրիտը։ (Հակոբ Մանանդյան)
   2. Մալաթիա՝ կինը մեռած լինելով՝ կրկին ամուսնանալ ◆ Աստված բարձ փոխել չտա։ (Հրաչյա Աճառյան)
9. Սեբաստիա՝ բարձը փոխվի, բախտը չի փոխվի - մարդու երկրորդ կինը առաջինի վատ գծերը կունենա
10. բարձի նստել - տե՛ս բարձ բարձի նստել - խոսել ◆ Չիմանա՞մ, ում հետ եմ բարձի նստում։ (Վահան Թոթովենց)
11. Սասուն՝ բարձին գալ, բարձին գնալ - ծննդկանին տեսության գալ՝ գնալ (սովորաբար նվերներով) ◆ Երկու օր հետո ազգական ու հարևան կանայք գալիս էին ծննդկանի «բարձին», բերում էին գաթա։ (Եղիազար Կարապետյան)
12. գլուխը բարձին դնել
    1. պառկել
    2. հիվանդանալ
13. Սեբաստիա՝ երեսի բարձ - սնար
14. իր բարձի տակեն դուրս գալ
    1. Պոլիս՝ խայտառակության շարժառիթը ինքը լինել
    2. Սեբաստիա՝ իր դրդումով որևէ բան տեղի ունենալ
15. Ուրմիա՝ լեհլի-բարձով պահել - խիստ պատվով ու հանգիստ պահել ◆ Կեսառին լեհլի-բարձով են պահում։
16. Արարատյան՝ քարը բարձ անել - պանդխտության մեջ ծանր կյանք վարել

Թարգմանություններ
անգլերեն՝ pillow, cushion գերմաներեն՝ Kissen դանիերեն՝ pude թուրքերեն՝ yastık իսպաներեն՝ almohada իտալերեն՝ cuscino հոլանդերեն՝ kussen հունարեն՝ μαξιλάρι շվեդերեն՝ kudde պորտուգալերեն՝ travesseiro ռուսերեն՝ поду́шка (ru) ‎(podúška) վրացերեն՝ ბალიში ուկրաիներեն՝ поду́шка (uk) ‎(podúška) ֆրանսերեն՝ oreiller

Աղբյուրներ

• Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
• Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
• Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։