տագնապ

Հայերեն

• ՄՀԱ՝ [tɑɡˈnɑp]

Դասական ուղղագրութեամբ՝ տագնապ

վանկեր՝ տագ•նապ 

Ստուգաբանություն

Ծագումն անհայտ է։

Գոյական

1. անհանգստություն, հուզմունք, խռովություն ◆ Յուր զավակներին հեռացնելուց հետո, նա գտնվում էր հոգեկան խորին տագնապի մեջ։ (Րաֆֆի) ◆ Սև տագնապները իմ սիրտը լցրին․ -Արդյոք ո՞ւր ես դու, իմ անուշ երազ։ (Վահան Տերյան)
2. հիվանդության ամենավտանգավոր՝ վճռական պահը, որին հետևում է մահ կամ առողջացում, ճգնաժամ ◆ Հետևյալ օրը բժիշկներըի նոր քննությունը հաստատեց, որ տագնապն անցել է։ (Շիրվանզադե)
3. լարված՝ վտանգավոր դրություն, ծանր՝ դժվար կացություն ◆ Դու քո հայրենիքի ամենադժվարին տագնապի միջոցումն, փոխանակ նրան պաշտպան հանդիսանալու, քո դավաճան ձեռքը մեկնում ես դեպի թշնամին։ (Րաֆֆի)
4. ահ, ահաբեկություն, սարսափ ◆ Անցավ խաղաղության ժամանակը, եկավ արյան և կոտորածի տագնապը։ (Րաֆֆի)
5. խուճապ, իրարանցում, շփոթություն ◆ Մի քանի կետերում հայոց հարձակումն ու հասցրած տագնապը այն աստիճան սաստիկ էր, որ արաբացիք ստիպված էին նահանջել դեպի ներքին պատնեշները։ (Մուրացան)
6. կապիտալիստական երկրներում ապրանքների պարբերաբար երևան եկող գերարտադրություն, ճգնաժամ ◆ Արշակն ութ ամսից ի վեր գործազուրկ էր․ միջազգային տնտեսական տագնապը նրան փողոց շպրտեց։ (Ավետիք Իսահակյան) ◆ Առևտրի տագնապը, զոր իր վաճառական եղած ատենին այնքան լավ կճանչնար, նորեն իր վրա, իր համեստ միջնորդի ապրուստին վրա ալ կ'իշխեր։ (Գրիգոր Զոհրապ)
7. վերահաս վտանգից զգուշացնող ազդանշան (հատկապես պատերազմի ժամանակ) ◆ Շեփորները տագնապ ազդարարեցին։
8. վտանգ, աղետ ◆ Շեփորները ծղրտացին՝ գուժելով տագնապ։ Դերենիկ Դեմիրճյան
9. օրհաս, վախճան ◆ Իշխանը հասկացավ արքայի ակնարկության խորհուրդը և թեպետ համոզված, որ նա ուրախ է մեռնելու համար, այսուամենայնիվ սրտի խորքից վշտացավ, որ յուր նամակն է տագնապն շտապեցրել։ (Մուրացան)
10. շտապանք, արտորանք, շտապելը, փութալը, աճապարանք ◆ Ամրոցականները հեռվից նրանց տեսնելով կարծեցին թե թշնամու առաջապահներն են և սկսան տագնապով դեպի մարտկոցները վազել։ (Մուրացան)
11. վիշտ, ցավ ◆ Հինը հևում է ահա ներքևում։ Տագնապից գալարվում է։ Նվում է։ Եղիշե Չարենց
12. որևէ բանի սուր պակասություն ◆ Իսկ երբ դրամական տագնապի մեջ գտնվին, «Աստված, Աբիսողոմ աղա մը ղրկե մեզի» կըսեն։ Հակոբ Պարոնյան
13. (պաշտանվ․) զորքը գործողություններին պատրաստության վիճակի բերելու ազդանշան (հրաման)

Հոմանիշներ

1. անհանգստություն, հուզում, հուզմունք, խռովք, խռովություն, (հզվդ․)՝ հնհնուք, տագնապանք, տագնապություն
2. ճգնաժամ
3. ահազանգ, տագնապանշան, տագնապաշչակ, հավար (գվռ․)
4. տե՛ս ահ
5. տե՛ս խուճապ
6. տե՛ս օրհաս
7. տե՛ս շտապանք
8. տե՛ս վիշտ
9. տե՛ս ճգնաժամ

Արտահայտություններ

1. տագնապ բարձրացնել - խուճապ՝ իրարանցում գցել ◆ Արմենը հուսադրում էր, բայց և թաքուն վազում բժիշկների մոտ, տագնապ բարձրացնում։ (Բոգդան Վերդյան)
2. տագնապ գցել
   1. տագնապ առաջացնել, խուճապ՝ իրարանցում առաջ բերել
   2. ահ ու երկյուղով պատել, երկյուղ պատճառել սարսափեցնել
3. տագնապ հնչեցնել
   1. վտանգի ազդանշան տալ
   2. վերահաս վտանգի՝ աղետի մասին հրապարակով հայտարարել՝ ահազանգել՝ զգուշացնել
4. տագնապ տալ
   1. վտանգի ազդանշան տալ
   2. վերահաս վտանգի՝ աղետի մասին հրապարակով հայտարարել՝ ահազանգել՝ զգուշացնել
5. տագնապի մատնել - անհանգստացնել, հուզել ◆ (Բագրատյանին) Նոր տագնապի է մատնում հայերի տեղահանության և կոտորածի բոթը։ (Մամուլ)
6. տագնապի մեջ գցել - ահ ու երկյուղով պատել, երկյուղ պատճառել սարսափեցնել
7. հոգուն տագնապ բերել - հոգեկան անհանգստություն պատճառել ◆ Տագնապ էր բերում հոգուն։ Դերենիկ Դեմիրճյան
8. մահվան տագնապ
   1. հոգեվարք, կյանքի վերջին րոպեներ ◆ Այդ մահվան տագնապի րոպեում իմ ականջին հասնում էր դժբախտ աղջկա ձայնը։ (Րաֆֆի)
   2. գոյության վերջին շրջան, անկում, քայքայում ◆ Պարսկաստանը մահվան տագնապների մեջ էր։ (Րաֆֆի)
9. քիմիական տագնապ - թշնամու օդային քիմիական հարձակման մասին ազդարարող ազդանշան
10. օդային տագնապ - ազդանշան, որ հայտնում է թշնամու օդային հարձակման մասին ◆ Ամեն անգամ, երբ օդային տագնապի ազդանշան էր լինում, բոլորը վեր էին կենում ու վազում էին դեպի ձագարները։ (Հրաչյա Քոչար)

Ի արտաքին հոլովում
	Եզակի թիվ	Հոգնակի թիվ
Ուղղ.	տագնապ(ը)	տագնապներ(ը)
Սեռ.	տագնապի	տագնապների
Տր.	տագնապի(ն)	տագնապների(ն)
Հայց.	տագնապ(ը)	տագնապներ(ը)
Բաց.	տագնապից	տագնապներից
Գործ.	տագնապով	տագնապներով
Ներգ.	տագնապում	տագնապներում

Թարգմանություններ
անգլերեն՝ alarm, trepidation, whir, unrest, fear, fright, trepidation, awe, terror գերմաներեն՝ դանիերեն՝ թուրքերեն՝ իսպաներեն՝ իտալերեն՝ հոլանդերեն՝ հունարեն՝ շվեդերեն՝ պորտուգալերեն՝ ռուսերեն՝ тревога (ru) ‎(trevoga), кризис (ru) ‎(krizis), перелом (ru) ‎(perelom) վրացերեն՝ ֆրանսերեն՝

Աղբյուրներ

• Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
• Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
• Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։

• Դ․Ս․ Չիլինգարյան, Ե․Լ․ Երզնկյան, Պաշտպանական-անվտանգային տերմինների հայերեն-ռուսերեն-անգլերեն բացատրական բառարան, Գյումրի, «ՀՀ ՊՆ ռազմավարական հետազոտությունների ինստիտուտ», 2015 — 1196 էջ։
• Ֆարիդ Գրիգորյան, Ռազմագիտական տերմինների դպրոցական հայերեն-ռուսերեն թարգմանական-բացատրական բառարան (Մակմիլան-Արմենիա), Երևան, 2006 — 144 էջ։