ձեռք

Հայերեն

• ՄՀԱ՝ [d͡zɛrkʰ]

ձեռք

ձեռք

ուս

վերին բազուկ

արմունկ

նախաբազուկ

դաստակ

ձեռք

Դասական ուղղագրութեամբ՝ ձեռք

վանկեր՝ ձեռք 

Ստուգաբանություն

Բնիկ հնդեվրոպական բառ՝ *g'hes(o)r- «ձեռք» նախաձևից։ Հմմտ. χείρ հունարեն «ձեռք»։

Գոյական

1. մարդու վերին վերջույթներից յուրաքանչյուրը՝ ուսահոդից մինչև մատների ծայրերը, թև, կուռ (կզմխս․) ◆ Իր ահագին ձեռքը վեր բարձրացրեց Վասակը։ (Նաիրի Զարյան)
2. նույն վերջույթի դաստակից մինչև մատների ծայրերը, թաթ ◆ Բաբենկոյի ձեռքերը ծերությունից արդեն սկսել էին դողալ։

(Հրաչյա Քոչար)

1. մարդ, անձ (որպես աշխատող ուժ) (փխբ․) ◆ Մի աշխատող ձեռք և վեց ուտող բերան։ (Նաիրի Զարյան)
2. իշխանություն, իրավունք, տիրապետություն (փխբ․) ◆ Հիմա էլ գերմանացու ձեռքն ընկանք։ (Հրաչյա Քոչար)
3. զորություն, ուժ (փխբ․) ◆ Ինչ-որ ձեռք արգելում էր ինձ իրագործելու իմ նպատակը։ (Րաֆֆի)
4. հովանավորություն, պաշտպանություն (փխբ․) ◆ Ռուսի ձեռքի տակ հայը ապահովություն գտավ։ (Քրիստափոր Թափալցյան)
5. գրելու ձևը, ձեռագիր, ձեռացագիր ◆ Մեծավորս… ձեռքս շատ հավանեց և առաջին իսկ օրը արտագրություն տվեց։ Ստեփան Զորյան
6. ավելի մեծ թղթով կամ հաղթաթղթով կտրածը և վերցրածը, առք
7. մեկ ամբողջություն կազմող իրերի համալիր ◆ Մի ձեռք հագուստ։
8. ձեռքի ուժով կատարվող ◆ Ձեռքի աշխատանք։
9. դաշնամուրային գրվածքի մեջ՝ աջ ձեռքով կամ ձախ ձեռքով նվագելու մասը (երժշտ․)

Հոմանիշներ

1. թև, բազուկ, (ժղ․)՝ կուռ ձեռ (մարդու ուսահոդից մինչև մատների ծայրը)
2. թաթ, ձեռնաթաթ (դաստակից մինչը մատների ծայրը)
3. տե՛ս մարդ, անձ
4. տե՛ս իշխանություն
5. տե՛ս ուժ, զորություն
6. տե՛ս հովանավորություն, պաշտպանություն
7. ձեռացագիր, ձեռագիր
8. տե՛ս ստորագրություն
9. տե՛ս համալիր, կոմպլեկտ
10. առք, սակ (մեծ խաղաթղթով կտրածը)
11. տե՛ս անգամ
12. տե՛ս զույգ

Արտահայտություններ

1. ձեռք ածել
   1. տիրանալ, նվաճել
   2. գտնել, ճարել
2. ձեռք անցնել
   1. տիրանալ, նվաճել
   2. գտնել, ճարել
3. ձեռք առնել
   1. ձեռնարկել
   2. ծաղրել
   3. ձեռքը վերցնել
4. ձեռք առնվել - ձեռնարկել, սկսել
5. ձեռք բարձրացնել
   1. խփել
   2. ծեծել
   3. սպառնալ
   4. սպանել
6. ձեռք բերել
   1. հայթայթել, ստանալ
   2. գտնել, ճարել
   3. նվաճել, տիրել
7. ձեռք բերվել
   1. տե՛ս գտնվել, ճարվել
   2. հայթայթվել
8. ձեռք բռնել - օգնել, օժանդակել
9. ձեռք գալ
   1. ճարվել
   2. բռնվել
10. ձեռք գցել
    1. ճարել, գտնել
    2. բռնել
    3. տիրանալ, նվաճել
11. ձեռք դեմ անել - մուրալ
12. ձեռք դիպցնել - շոշափել
13. ձեռք դնել
    1. ստորագրել
    2. տիրել, տիրանալ, նվաճել
14. ձեռք երկարացնել
    1. մուրալ
    2. օգնել, օժանդակել
    3. հափշտակել, յուրացնել
    4. վերցնել
15. ձեռք երկնցնել
    1. մուրալ
    2. օգնել, օժանդակել
    3. հափշտակել, յուրացնել
    4. վերցնել
16. ձեռք զարկել
    1. ձեռնարկել, սկսել
    2. շոշափել
17. ձեռք զարնել
    1. ձեռնարկել, սկսել
    2. շոշափել
18. ձեռք ընկնել - ճարվել
19. ձեռք թափ տալ
    1. անտեսել
    2. արհամարհել
    3. ոտնահարել
20. ձեռք խաղացնել - խաբել, թերաչափել, թերակշռել
21. ձեռք կարկառել
    1. մուրալ
    2. օգնել, սատարել
    3. վերցնել
22. ձեռք հասցնել - օգնել, օժանդակել, սատարել
23. ձեռք ձգել
    1. ճարել, գտնել
    2. բռնել
    3. տիրանալ, նվաճել
24. ձեռք մեկնել
    1. օգնել, սատարել
    2. մուրալ
    3. բարևել
    4. վերցնել
    5. յուրացնել, հափշտակել
    6. դիպչել
25. ձեռք մխել - ձեռնամխել, մտցնել
26. ձեռք պարզել
    1. մուրալ
    2. յուրացնել, հափշտակել
    3. դիպչել
27. ձեռք սեղմել - բարևել
28. ձեռք վեր անել - հրաժարվել, սպառնալ
29. ձեռք վեր առնել - հրաժարվել, սպառնալ
30. ձեռք վեր կալնել - հրաժարվել, սպառնալ
31. ձեռք վերցնել - հրաժարվել, սպառնալ
32. ձեռք վեր ունել - հրաժարվել, սպառնալ
33. ձեռք վրա բերել
    1. սպառնալ
    2. խփել
    3. ծեծել
34. ձեռք տալ
    1. բարևել
    2. ձեռնել, շոշափել
    3. դիպչել, վնասել
    4. վերցնել
    5. ծեծել
35. ձեռք ու ոտք անել
    1. ջանալ, աշխատել
    2. խնդրել, աղաչել, թախանձել
36. ձեռք ու ոտքը խաղս լինել - ուրախանալ, թռվռալ, թռչկոտալ
37. ձեռք ու ոտքը խառնել - շփոթվել
38. ձեռք ու ոտքը խառնվել - շփոթվել
39. ձեռք ու ոտք ընկնել
    1. աղաչել, պաղատել, խնդրել
    2. ջանալ, աշխատել
40. ձեռք ու ոտք լինել
    1. աղաչել, պաղատել, խնդրել
    2. ջանալ, աշխատել
41. ձեռք ու ոտքը կապել - հմայլվել
42. ձեռք ու ոտքը հավաքել - ավարտել, վերջացնել
43. ձեռք ու ոտքը պաչել - աղաչեկ, պաղատել, խնդրել
44. ձեռք ու ոտքը քաշվել - հաշմանդամանալ
45. ձեռք ու ոտքից գնացած
    1. անդամալույծ, հաշմանդամ
    2. անաշխատունակ
    3. անօգնական
46. ձեռք ու ոտքից ընկած
    1. անդամալույծ, հաշմանդամ
    2. անաշխատունակ
    3. անօգնական
47. ձեռք քաշել
    1. հրաժարվել
    2. ստորագրել
48. ձեռք քցել
    1. ճարել, գտնել
    2. բռնել
    3. տիրանալ, նվաճել
49. ձեռքե ձեռք քաշել - խլխլել
50. ձեռքն անցնել
    1. գտնել, ճարել
    2. տիրանալ, նվաճել
51. ձեռքն առնել
    1. վերցնել
    2. բռնել
    3. ստանձնել
52. ձեռքը բան ընկնել - աշխատել, վաստակել
53. ձեռքը բանի լինել - բանել, աշխատել
54. ձեռքը բանի տալ - բանել, աշխատել
55. ձեռքը բանջար ժողովել - անճարակել, խեղճանալ
56. ձեռքը բանջար քաղել - անճարակել, խեղճանալ
57. ձեռքը բարի - հաջողակ, բարեգուշակ
58. ձեռքը բարձրանալ - համարձակվել, սպառնալ
59. ձեռքը բաց - առատաձեռն, շռայլ
60. ձեռքը բերանը հասցնել - վաստակել, աշխատել
61. ձեռքը բերանին դնել - լռեցնել
62. ձեռքը բերանին հասնել - վաստակել
63. ձեռքը բռնել
    1. արգելել, խանգարել
    2. զորել, թույլատրել
64. ձեռքը գլխից անպակաս - հովանավոր, սատար
65. ձեռքը գլխից անպակաս անել - հովանավորել, սատարել, օգնել
66. ձեռքը գնալ - զորել
67. ձեռքը գործ տալ - աշխատեցնել
68. ձեռքը գոց - ժլատ
69. ձեռքը դատարկ
    1. ձեռնունայն
    2. աղքատ
70. ձեռքը դեմ անել - մուրալ
71. ձեռքը դնել
    1. ընտրել
    2. սեփականացնել
72. ձեռքը դողալ - վախենալ, երկնչել
73. ձեռքը դուդուկ տալ - խաբել
74. ձեռքը ետ պահել - զսպել
75. ձեռք ետ քաշել - զսպել
76. ձեռքը երեսին պատ անել - ամոթահարվել
77. ձեռքը երթալ - զորել
78. ձեռքը երկայն - հարուստ
79. ձեռքը զորել - կարողանալ
80. ձեռքը ընդունել - համաձայնվել
81. ձեռքը ընկնել
    1. գտնել, ճարել
    2. ճարվել
    3. ստանալ, շահել
    4. բռնվել, գերվել
    5. գրավվել, բռնազավթել
82. ձեռքը թափահարել
    1. հրաժարվել
    2. սպառնալ
83. ձեռքը թեթև
    1. հաջողակ
    2. բարեգուշակ
84. ձեռքը թեշիկ առնող - վախկոտ, անարի, անհամարձակ
85. ձեռքը թեշիկ վերցնող - վախկոտ, անարի, անհամարձակ
86. ձեռքը իստակ - ազնիվ, անխարդախ
87. ձեռքը լիքը - հարուստ, ունևոր
88. ձեռքը խառը - մասնակից
89. ձեռքը խառը լինել - մասնակցել
90. ձեռքը խերով
    1. բարեգուշակ
    2. հաջողակ
91. ձեռքը խղճին
    1. բարեխղճորեն
    2. արդարամտոորեն
92. ձեռքը խղճի վրա
    1. բարեխղճորեն
    2. արդարամտոորեն
93. ձեռքը խնդրել - խնամախոսել, առաջարկել
94. ձեռքը խոթել - կաշառել
95. ձեռքը ծանր
    1. անբարեհաջող
    2. չարագուշակ
    3. ուժեղ
96. ձեռքը ծնկին զարկել - ողբալ, սգալ
97. ձեռքը ծոցը - շվար, խեղճ, անօգնական
98. ձեռքը ծոցին - շվար, խեղճ, անօգնական
99. ձեռքը ծոցում - շվար, խեղճ, անօգնական
100. ձեռքը ծոցը մնալ - շվարել
101. ձեռքը ծոցին մնալ - շվարել
102. ձեռքը ծուռ - գող
103. ձեռքը կարճ
     1. աղքատ, չունևոր
     2. անիրավունք
     3. անզոր, թույլ
104. ձեռքը կարճանալ
     1. աղքատանալ
     2. անզորանալ
105. ձեռքը կոխել - կաշառել
106. ձեռքը կրակ ընկնել - տանջվել, չարչարվել
107. ձեռքը հալալ - ազնիվ
108. ձեռքը համբուրել
     1. խնդրել, աղերսել, աղաչել
     2. խոնարհվել
109. ձեռքը հավաքել - ենթարկել, իշխել
110. ձեռքը հասնել
     1. ստանալ, ճարել
     2. օգնել, օժանդակել
111. ձեռքը հետ քաշել - հրաժարվել
112. ձեռքը հուպ - ժլատ
113. ձեռքը ձգել
     1. գտնել, ճարել
     2. նվաճել, տիրել
114. ձեռքը ձեռք լվանալ - փոխօգնել
115. ձեռքը ձիգ - ժլատ
116. ձեռքը մաքուր
     1. բարեխիղճ
     2. անխարդախ
117. ձեռքը մեկնել
     1. բարևել
     2. օգնել, օժանդակել
     3. հովանավորել
118. ձեռքը մեկնի - մոտ, մերձ
119. ձեռքը նայել - ապավինել
120. ձեռքը-ոտքը թուլանալ - շվարել, մոլորվել
121. ձեռքը-ոտքը թույլ - անկյալ, խեղճ
122. ձեռքը-ոտքը կապել - կաշկանդել
123. ձեռքը չգնալ
     1. խնայել
     2. խղճալ
124. ձեռքը պագնել
     1. աղաչել, պաղատել
     2. խոնարհվել
125. ձեռքը պակաս - աղքատ, խեղճ
126. ձեռքը պատին քսել
     1. մերժել
     2. ուրանալ
     3. թաքցնել, պահել
127. ձեռքը պարապ
     1. անգործ
     2. դատարկաձեռն
128. ձեռքը պարզել
     1. մուրալ
     2. օգնել, օժանդակել
129. ձեռքը ջուր լցնել չկարողանալ - անկարանալ, տկարանալ
130. ձեռքը սրտին դնել - ճշմարտաբանել
131. ձեռքը սրտի վրա դնել - ճշմարտաբանել
132. ձեռքը վատ սովորել - գողանալ
133. ձեռքը վարժեցնել - հմտանալ
134. ձեռքը վերցնել
     1. տիրել, գրավել
     2. իշխել, ենթարկել
     3. զսպել
135. ձեռքը վրա բերել
     1. խփել
     2. սպառնալ
136. ձեռքը վրա գալ - կարողանալ
137. ձեռքը վրա գնալ - կարողանալ
138. ձեռքը վրա քաշել
     1. խփել
     2. սպառնալ
139. ձեռքը վրայից քաշել - հրաժարվել
140. ձեռքը վրան - հովանավոր, պահապան, սատար
141. ձեռքը վրան դնել
     1. տիրանալ, սեփականացնել
     2. հովանավորել, խնամարկել
142. ձեռքը վրան պահել - հովանավորել, խնամարկել
143. ձեռքը տալ
     1. հանձնել
     2. համաձայնվել
144. ձեռքը տանել
     1. օգնել
     2. վերցնել
145. ձեռքը տաք - հարուստ, ունևոր
146. ձեռքը ցավ ընկնել - տանջվել, չարչարվել
147. ձեռքը՝ ուսով գցել - փաթաթվել
148. ձեռքը փակ - ժլատ
149. ձեռքը փեշը գցել
     1. աղաչել, պաղատել
     2. ապավինել
150. ձեռքը փեշը տալ
     1. աղաչել, պաղատել
     2. ապավինել
151. ձեռքը փող դնել - կաշառել
152. ձեռքը փող կոխել - կաշառել
153. ձեռքը քարի տակին - անկարող, աղքատ, չունևոր
154. ձեռքը քարի տակին լինել - խեղճանալ, անկարողանալ
155. ձեռքը քարի տակին մնալ - խեղճանալ, անկարողանալ
156. ձեռքերը արյան մեջ թաթախել - եղեռնագործել
157. ձեռքերը արյունով թաթախել - եղեռնագործել
158. ձեռքերը արյունով ներկել - եղեռնագործել
159. ձեռքերը բռնել - խանգարել
160. ձեռքերը թուլանալ
     1. վհատվել, հուսահատվել, ընկճվել
     2. հոգնել
161. ձեռքերը լվանալ
     1. հրաժարվել
     2. հուսահատվել
162. ձեռքերը կապել - խանգարել, խոչընդոտել
163. ձեռքերը կապ - անկարող
164. ձեռքերը կապված - անկարող
165. ձեռքերը կեղտոտել - չարագործել
166. ձեռքերը հինա դնել - ուրախանալ
167. ձեռքերը շփել - հրճվել, ուրախանալ
168. ձեռքերը ոլորել - զսպել
169. ձեռքերը չոփ տալ - ծաղրել, կատակել
170. ձեռքերը տարածել
     1. գրկախառնվել
     2. զարմանալ
171. ձեռքերը տաքացնել - շահվել, օգտվել
172. ձեռքերի մեկը յուղում, մյուսը՝ մեղրում - հարուստ, ունևոր
173. ձեռքերին ազատություն տալ - հարձակվել
174. ձեռքեր խփել - արգելել, խոչընդոտել
175. ձեռքերի վրա ման ածել - հոգալ, խնամել
176. ձեռքի գալ - հանդիպել, պատահել
177. ձեռքի թաշկինակ - խաղալիք, գործիք, խամաճիկ
178. ձեռքի թաշկինակ դառնալ - գործածվել, շահագործվել
179. ձեռքի կուլա
     1. խաղալիք
     2. գործիք
     3. խամաճիկ
180. ձեռքի մեջ քոր գալ - ակնկալել
181. ձեռքի մեջ առնել
     1. իշխել, տնօրինել, ենթարկել
     2. սանձել, զսպել
182. ձեռքի մեջ հավաքել
     1. իշխել, տնօրինել, ենթարկել
     2. սանձել, զսպել
183. ձեռքի միջից գալ - անել, կատարել
184. ձեռքի միջից հոտ քաշել - կանխագուշակել, գուշակել
185. ձեռքի վրա
     1. մասնավոր
     2. առկա
186. ձեռքի տակ
     1. առկա
     2. ենթակա
187. ձեռքի տակից - ծածուկ
188. ձեռքի տակով - ծածուկ
189. ձեռքի տակ քաշել - հովանավորել, պաշտպանել, օգնել
190. ձեռքի տակ առնել - հովանավորել, պաշտպանել, օգնել
191. ձեռքին մտիկ տալ - ապավինել
192. ձեռքին նայել - ապավինել
193. ձեռքից ազատվել - ազատվել, փրկվել
194. ձեռքից առնել - խլել
195. ձեռքից արյուն ելնել - եղեռնագործել, սպանել
196. ձեռքից արյան հոտ գալ - եղեռնագործել, սպանել
197. ձեռքից բան գալ - կարողանալ
198. ձեռքից բաց թողնել - զրկվել, կորցնել
199. ձեռքից բռնել
     1. արգելել, խանգարել
     2. օգնել, օժանդակել
200. ձեռքից գալ - կարողանալ
201. ձեռքից գնալ
     1. կորչել, օտարվել
     2. հյուծվել
     3. մեռնել
     4. փչանալ
202. ձեռքից դուրս գալ - կորչել, օտարվել
203. ձեռքից սահել - ազատվել
204. ձեռքից ելնել
     1. կորչել, օտարվել
     2. հյուծվել, մաշվել
     3. մեռնել
     4. կորցնել
205. ձեռքից երթալ
     1. կորչել, օտարվել
     2. հյուծվել, մաշվել
     3. մեռնել
     4. կորցնել
206. ձեռքից ընկնել
     1. կորչել, օտարվել
     2. հյուծվել, մաշվել
     3. մեռնել
     4. կորցնել
207. ձեռքից թողնել - զրկվել, կորցնել
208. ձեռքից թող տալ - զրկվել, կորցնել
209. ձեռքից թռչել - կորչել
210. ձեռքից լաց լինել - տանջվել, չարչարվել
211. ձեռքից հանել - զրկվել, կորցնել
212. ձեռքից ձեռք անցնել
     1. փոխանցվել
     2. խլխլվել
213. ձեռքից ձեռք ընկնել
     1. փոխանցվել
     2. խլխլվել
214. ձեռքից ձեռք խլվել
     1. փոխանցվել
     2. խլխլվել
215. ձեռքից ձեռք տալ
     1. փոխանցվել
     2. խլխլվել
216. ձեռքից ոտքից ընկնել
     1. հյուծվել, մաշվել
     2. հաշմվել
217. ձեռքից պրծնել - ազատվել
218. ձեռքից տալ - կորցնել, վատնել
219. ձեռքից փախցնել - կորցնել, զրկել
220. ձեռքից քաշ - գող, խարդախ
221. ձեռքից քարշ - գող, խարդախ
222. ձեռքից քաշել - տանջվել, չարչարվել
223. ձեռքով անել
     1. կանչել, հրավիրել
     2. ողջունել
224. ձեռքով գալ - կարողանալ
225. ձեռքով ձեռք լվանալ - միաբանել
226. ձեռքով ոտքով
     1. գործունյա, եռանդուն
     2. ամբողջապես, լիովին
227. ձեռքով պահել
     1. տնօրինել
     2. իշխել

Հոլովում

	Եզակի թիվ	Հոգնակի թիվ
Ուղղ.	ձեռք	ձեռքեր(ը)
Սեռ.	ձեռքի	ձեռքերի
Տր.	ձեռքին	ձեռքերին
Հայց.	ձեռք(ը)	ձեռքեր(ը)
Բաց.	ձեռքից	ձեռքերից
Գործ.	ձեռքով	ձեռքերով
Ներգ.	ձեռքում	ձեռքերում

Թարգմանություններ
անգլերեն՝ hand գերմաներեն՝ hand դանիերեն՝ թուրքերեն՝ իսպաներեն՝ mano իտալերեն՝ հոլանդերեն՝ hand հունարեն՝ շվեդերեն՝ պորտուգալերեն՝ ռուսերեն՝ рука (ru) ‎(ruka), кисть (ru) ‎(kistʹ), рабочие руки (ru) ‎(rabočije ruki), комплект (ru) ‎(komplekt) վրացերեն՝ ֆրանսերեն՝ main

Աղբյուրներ

• Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
• Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
• Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։

Վիքիպեդիայում հոդված կա հետևյալ թեմայով՝ Ձեռք: