ծանրանալ
Հայերեն
- ՄՀԱ՝ [t͡sɑnɾɑˈnɑl]
Դասական ուղղագրութեամբ՝
վանկեր՝ ծան•րա•նալ
Ստուգաբանություն[խմբագրել]
Բայ
- ծանր դառնալ, քաշը` կշիռն ավելանալ ◆ Ես դեռ չեմ մոռացել նրա բազմամյա հողաթափերը, որոնք ստեպ կարկատվելուց այնքան ծանրացել էին, որ հազիվ կարելի է շարժել։ ◆ Այդպես ցողունն է հանդում ծանրանում, երբ լցվում է ձույլ, իմաստուն հասկով։ Եղիշե Չարենց ◆ Հիշեց նրա արցունքը, որ դանդաղորեն բարձրացավ նրա աչքերի մեջ, կախվեց, ծանրացավ: (Վահան Թոթովենց) ◆ Եվ ամեն տարի ծառերի ճյուղերը ծանրանում էին փնձորից ու տանձից։ (Ակսել Բակունց)
- գիրանալ, ծանրամարմին դառնալ ◆ Մեռելների մսով ծանրացած թռչունները թռչելու ունակությունից զրկված հազիվ էին ցատկոտում պատի վրա։ Դերենիկ Դեմիրճյան
- (փխբ․) լցվել, ատոքանալ ◆ Այդպես ցողունն է հանդում ծանրանում: Եղիշե Չարենց
- հոգնելուց թուլանալ` բթանալ ◆ Դուրս են գալիս նրանք, որոնք հետկեսօրյա քնից ծանրացել են։ (Ակսել Բակունց) ◆ Գլուխս այնքան ծանրացել էր, կարծես արճիճով լցված լիներ։ (Րաֆֆի) ◆ Բայց ծանրացել է հանկարծ ձեռքն հանճարեղ ու հմուտ։ Եղիշե Չարենց ◆ Դուրս են գալիս նրանք, որոնք հետկեսօրյա քնից ծանրացել են։ (Ակսել Բակունց)
- դժվարանալ, շատանալով դժվարություններ առաջ բերել ◆ Միքայելի աշխատություններն այժմ ավելի ծանրացան: (Շիրվանզադե) ◆ Միքայելի աշխատությունները այժմ ավելի ծանրացան. նա բացի Մասիսյանի գործերից կատարում էր այժմ ուրիշ վաճառականների բազմաթիվ հանձնարարություններ։ (Րաֆֆի) ◆ Նրա ընտանիքի ապրուստի պիտույքների վրա ծանրանում են ավելի խանի անտանելի հարկերը։ (Րաֆֆի) ◆ Նրանք պարտքը թողին… ծանրացավ: (Րաֆֆի)
- ավելանալ, մեծանալ, հավելումով դրությունը` վիճակը դժվարին դարձնել ◆ Ապրուստի պիտույքների վրա ծանրանում են ավելի խանի անտանելի հարկերը։ (Րաֆֆի)
- ծանր` լուրջ` վտանգավոր բնույթ ստանալ ◆ Երեկոյան հիվանդի դրությունն ավելի ծանրացավ: (Ակսել Բակունց) ◆ Պիտի գա ձմեռ, մռայլ ծերունի, պիտի ծանրանա աչքը բնության։ (Մուրացան)
- (փխբ․) ճնշել, ծանր կերպով ազդել, ճնշող ազդեցություն ունենալ ◆ Դալար սրտիս սուրբ արցունքը քարացավ ու ծանրացավ սրտիս վրա դառնագին։ (Ավետիք Իսահակյան) ◆ Մարգարիտի մահը ևս ծանրանում է Սաղաթելի խղճի վրա։ (Արսեն Տերտերյան)
- (փխբ․) հատկապես կանգ առնել` շոշափել` արծարծել, հատուկ ուշադրության առարկա դարձնել ◆ Զեկուցողը ծանրացավ վեճի առարկա դարձած հարցի վրա։ (Սովետական Հայաստան) ◆ Եթե կարիք լինի, ես կարող եմ հատուկ հոդվածով ծանրանալ այդ կոնկրետ խնդրի վրա։ Եղիշե Չարենց ◆ Չի լինելու, - կրկնեց Ատոմը, - և չարժե ուրեմն ծանրանալ դրա վրա։ Դերենիկ Դեմիրճյան
- (փխբ․) կուտակվել, թանձր` խիտ կերպով տարածվել ◆ Հորիզոնի վրա կրկին ամպերն են մութ ծանրանում: Եղիշե Չարենց
- (փխբ․) լարված դառնալ, շիկանալ ◆ Մթնոլորտը ծանրացավ, ճնշեց թանձր լռությունը։ Դերենիկ Դեմիրճյան
- ծանրաբեռնվել, որևէ բան առատորեն ունենալ` կրել ◆ Սեղանը ծանրացել էր ուտելիքներից։ (Գարեգին Սևունց)
- (փխբ․) ծանր կացություն` դրություն` վիճակ ստեղծվել ◆ Շրջապատման մեջ մնացած ջոկատի դրությունը ծայրահեղորեն ծանրացել էր: (Սովետական Հայաստան) ◆ Այդ բոլորի վրա ծանրանում է անեծքը։ (Րաֆֆի)
- կյանքի պայմանները վատթարանալ ◆ Ապրուստը` կյանքը ծանրանալ: ◆ Պարոն Ռուստամի հիվանդությունն օրըստօրե ծանրանում էր։ (Րաֆֆի) ◆ Երեկոյան հիվանդի դրությունն ավելի ծանրացավ: (Րաֆֆի)
- իր ծանրությամբ ճնշել ◆ Ապառաժի հսկայական բեկորը ծանրացել էր նրա վրա, և նա արդեն շնչել չէր կարողանում։ Լևոն Բաշալյան ◆ Ծանր բեռը գալիս հասնում է մինչև պոչ, ծանրանալով հետույքի վրա։ (Վահան Թոթովենց)
- լրջանալ, ծանրաբարո դառնալ ◆ Այդ թեթևսոլիկ աղջիկն այնպես էր ծանրացել, որ ճանաչել չէր կարելի։ «Գրական թերթ» ◆ Առաջին կարգերում նստած են «Համազգային» շրջանակի համբավորները, արդեն տարիքն առած, ծանրացած ու ծանրահայաց այրեր։ Սիլվա Կապուտիկյան
- վրան մի բան իջնելով` հենվելով ճնշել` սեղմել ◆ Հենց այդ միջոցին մի ուժեղ ձեռք ծանրացավ նրա ուսին։ (Ժյուլ Վեռն)
- հակվել դեպի ցած, խոնարհվել, կռանալ ◆ Լի հասկերն են ծանրացել գլուխներով ոսկեգույն։ «Գրական թերթ» ◆ Թիավարը ետ դարձավ ուսերուն վրայեն նայեցավ լույսին և նորեն ծանրացավ թիերուն։ Ռուբեն Զարդարյան
- տևական և դժվարին լինել, սաստկանալ ◆ Ձմեռը շոգերը ծանրացան:
- ծանր լինել շնչելու համար, ապականվել ◆ Ձեր մթնոլորտի օդը սաստիկ ծանրացած է, սաստիկ սպանիչ է։ (Րաֆֆի)
- համը կամ հոտը ծանր` անախորժ դառնալ
- հոգսը` հոգալու պատասխանատվությունը մեկի վրա ընկնել ◆ Շինանյութերի հայթայթման ամբողջ գործը ծանրացել է նրա վրա։ ◆ Ոչ մի օրով բեռ չդարձա, կյանքի վրա չծանրացա: Համո Սահյան
- բովանդակությամբ ծանրակշիռ` հարուստ դառնալ, իմաստավորվել ◆ Նոր խոհերով են ծանրացել Հ. Սահյանի ստեղծագործությունները։ «Գրական թերթ» ◆ Հայերի դրությունն օրըստօրե ծանրանում էր։ (Րաֆֆի) ◆ Երկրի վիճակը գնալով ծանրանում էր։ Գրքերից
- (փխբ․) վերահաս լինել, սպառնալ ◆ Ֆիզիկական բնաջնջման վտանգն էր ծանրացել մեր ժողովրդի վրա, բայց ծագեց նոյեմբերյան արշալույսը և փրկեց նրան ոչնչացումից։
- դժվարությամբ մարսվել, չմարսվելով նեղություն` անհանգստություն պատճառել ◆ Կերածը ծանրացել է ստամոքսում։
- դժվարություններ ներկայացնել, բարդանալ, դժվարանալ ◆ Այդ հարցն այնքան ծանրացել է, որ դժվար թե շուտով լուծվի։
- լսողությունը թուլանալ, ծանրականջ դառնալ
- հղիանալ, ծանրել
- հղիության պատճառով ծանրաշարժ դառնալ
- թեթևությունը` շարժունությունը` դյուրաշարժությունը կորցնել ◆ Ոտքերը ծանրացել են, դժվար է քայլում։
- մեկին ծանրաբեռնել իրեն խնամելու հոգսով, մեկի վրա բեռ դառնալ ◆ Դժվարություններն էլ ավելի մեծացան այն ժամանակ, երբ զոհված եղբոր ընտանիքը ծանրացավ նրա վրա։ ◆ Այդ բոլորի վրա ծանրանում է անեծքը։ (Րաֆֆի) ◆ Շոգից և հոգնությունից ծանրանում են իմ կոպերը։ (Ակսել Բակունց)
- խճողվել, կողմնակի` ավելորդ տարրերով` տեղեկություններով և այլնով ծանրաբեռնվել ◆ Ամեն կարգի ավելորդաբանություններով լցվել է վեպը և ծայրահեղորեն ծանրացել:
- անբարեհամբույր` անմարդամոտ դառնալ ◆ Հիվանդությունից հետո բնավորությունը շատ է ծանրացել:
- (փխբ․) իջնել, պատել, տիրել, համակել ◆ Լինում են վայրկյաններ, երբ տխրությունը ծանրանում է վրաս։ ◆ Եվ լռությունը նորից ծանրացավ…: (Ավետիք Իսահակյան) ◆ Ապառաժի լռություն մը իր սարսափովը կը ծանրանար: Սիամանթո ◆ Մթնոլորտը ծանրացավ, ճնշեց թանձր լռությունը։ Դերենիկ Դեմիրճյան
- դժվարությամբ տեղի ունենալ, կանոնավոր աշխատանքը` աշխատելու կանոնավորությունը խախտվել ◆ Շնչառությունը` սրտի աշխատանքը ծանրանալ: ◆ Նրա շնչառությունը հետզհետե ծանրանում էր։ (Րաֆֆի) ◆ Վայրկյանները ծանրացել են։ Սերո Խանզադյան
- (փխբ․) կաշկանդել, որևէ բանի արգելք` խոչընդոտ հանդիսանալ ◆ Նորի` առաջադիմականի վրա դեռ ծանրացել է ավանդամոլությունը։
- (փխբ․) ծանրությունը` դժվարությունը ընկնել մեկի` մի բանի վրա, կենտրոնանալ ◆ Գլխավոր հարվածը ծանրացավ աջ թևի վրա։ ◆ Եթե ես կուրացնեմ Բերին, այդ հանցանքը քեզ վրա պիտի ծանրանա: (Մուրացան)
- (փխբ․) ընկնել, դրվել, բարդվել ◆ Եթե ես կուրացնեմ Բերին, այդ հանցանքը քեզ վրա պիտի ծանրանա: (Մուրացան)
- ռազմական ◆ Արքայականների դրությունը ծանրանում էր։ (Մուրացան)
- ճակատամարտում որևէ կողմի վրա ճնշումը մեծանալ ◆ -Ձախի վևա է ծանրանում, - նկատեց Ներշապուհը։ -Այո, ձախի վրա, - կրկնեց Վարդանը խուլ։ Դերենիկ Դեմիրճյան ◆ Պատերազմի ամբողջ ուժգնությունը ծանրացավ բուն կամ փոքր Ղափանի վրա։ (Լեո) ◆ Ես պատմեցի նրան բոլորը, ինչ որ ծանրացած էր իմ սրտի վրա։ (Րաֆֆի) ◆ Լինում են վայրկյաններ, երբ տխրությունը ծանրանում է վրաս։ (Մուրացան)
- տխրել ◆ Օր-օրի վրա ծանրացավ հեգիս։ (Ավետիք Իսահակյան) ◆ Նա այլևս երջանիկ չէր, նրա սիրտը ծանրացել էր։ (Վիլյամ Սարոյան)
- ծանրաբեռնվել ◆ Կես ժամ հետո ուտելիքներով ծանրացած սեղանի մոտ… Վարդանյանն ասաց։ Սերո Խանզադյան
- բարոյապես ◆ Մոլարիստը խորտակում էր այն սև նախապաշարմունքները, որ ծանրացած էին ամբոխի հոգու վրա։ (Րաֆֆի) ◆ Մարդկային սեռի վրա ծանրացած այդ ժառանգությունը հեղինակի կարծիքով կայանում է սիրո մեջ։ (Րաֆֆի)
- իր առկայությամբ դժվարություն, խոչընդոտ, արգելք ստեղծել, առաջ բերել ◆ Անցած պատերազմից ժառանգություն մնացած չլուծված հարցերը ահռելի բեռի պես ծանրացել են պետությունների հարաբերությունների վրա։ (Մամուլ)
համակվել, ներծծվել, տոգորվել ◆ Գլուխը ծռած մշակը սրտում, վարում է գութան արգավանդ դաշտում, եվ նրա երգը հնչում է արդեն, երգը հոգսերով ծանրացած արդեն։ (Րաֆֆի)
Հոմանիշներ[խմբագրել]
- դժվարանալ, բարդանալ, կնճռոտվել
- տե՛ս շոշափել
- կուտակվել, դիզվել, կիտվել, շեղջվել, կուտանալ, կուտվել, բրգանալ, (փխբ․)՝ սարանալ, լեռնանալ (մեծ քանակով), կուտապ-կուտապ լինել, հավաքվել, ժողովվել, ամբարվել
- ծանրաբեռնվել, բեռնավորվել, (գվռ․)՝ շալկվորել, ճնռքոտել
- տե՛ս վատանալ, վատթարանալ
- տե՛ս հակվել, կռանալ
- տե՛ս սաստկանալ
- տե՛ս սպառնալ
- տե՛ս խլանալ
- տե՛ս հղիանալ
- տե՛ս խճողվել
- տե՛ս կենտրոնանալ
Արտահայտություններ[խմբագրել]
- մեկի` մի բանի վրա անեծք ծանրանալ - անիծված լինել
- որևէ տեղում, տան վրա և այլն մահվան ավերիչ ձեռքը ծանրանալ
- այդ տեղերում շարունակաբար կամ իրար հետևից մահեր տեղի ունենալ ◆ Կարծես թե իրոք մահվան ավերիչ ձեռքը ծանրացել էր այդ իշխանական դղյակի վրա։ Վրթանես Փափազյան ◆ Լուծը դաժան չար բռնության կը ծանրանար ռամկի վրան։ (Ավետիք Իսահակյան)
- վերջին քունը մեկի վրա ծանարանալ - մեռնել ◆ Վերջին քունը կը ծանրանար իր վրա։ (Միսաք Մեծարենց)
- գլուխը ծանրանալ - մտավորապես հոգնել, չկարողանալ հստակ մտածել, շշմել ◆ Գլուխս ծանրանում է տեսածներս, լսածներս ու խորհածներս վերածվում են քաոսի։ (Ավետիք Իսահակյան)
- ոտքը, ոտը ծանարանալ - ոտքի դյուրաշարժությունը կորչել ◆ Երբ ցուրտ է լինում կամ շատ հոգնած, ոտը ծանարնում է, կարծես երկաթ լինի կախված ոտից։ (Ավետիք Իսահակյան)
- Շունչը ծանարանալ - շնչելը դժվարանալ ◆ Նրա կոկորդն սկսեց ճնշվել, շունչը ծանրացավ: (Վահան Թոթովենց)
| Խոնարհում | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Բաղադրյալ բառեր | |
| Թարգմանություններ | |
| |
Աղբյուրներ[խմբագրել]
- Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
- Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
- Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։
Կատեգորիաներ:
- Ձայնային ֆայլ չունեցող հայերեն բառահոդվածներ
- Հայերեն բառեր
- Հայերեն բայեր
- Քաղվածք/Եղիշե Չարենց
- Քաղվածք/Վահան Թոթովենց
- Քաղվածք/Ակսել Բակունց
- Քաղվածք/Դերենիկ Դեմիրճյան
- Հայերեն բառեր փոխաբերական իմաստով
- Քաղվածք/Րաֆֆի
- Քաղվածք/Շիրվանզադե
- Քաղվածք/Մուրացան
- Քաղվածք/Ավետիք Իսահակյան
- Քաղվածք/Արսեն Տերտերյան
- Քաղվածք/Սովետական Հայաստան
- Քաղվածք/Գարեգին Սևունց
- Քաղվածք/Լևոն Բաշալյան
- Քաղվածք/«Գրական թերթ»
- Քաղվածք/Սիլվա Կապուտիկյան
- Քաղվածք/Ժյուլ Վեռն
- Քաղվածք/Ռուբեն Զարդարյան
- Քաղվածք/Համո Սահյան
- Քաղվածք/Սիամանթո
- Քաղվածք/Սերո Խանզադյան
- Քաղվածք/Լեո
- Քաղվածք/Վիլյամ Սարոյան
- Քաղվածք/Մամուլ
- Քաղվածք/Վրթանես Փափազյան
- Քաղվածք/Միսաք Մեծարենց
- Բառեր «Արդի հայերենի բացատրական բառարան» գրքից