տակ
Հայերեն
- ՄՀԱ՝ [tɑk]
Դասական ուղղագրութեամբ՝ տակ
վանկեր՝ տակ
տակ 1
[խմբագրել]Ստուգաբանություն
[խմբագրել]Իրանական փոխառություն. հմմտ. միջին պարսկերեն *tak, պարսկերեն tak:
Գոյական
- առարկայի ցածի ստորին կողմը, առարկայի ցածի մասը ◆ Պատի տակը խարխլել է։
- այն առարկան, տարածությունը, տեղը, որի վրա գտնվում է մեկը կամ մի բան ◆ Սարը տակիս դողում էր։ (Վախթանգ Անանյան)
- մարմնի որևէ անդամի ցածի մասը ◆ Ոտքի տակը ցավում էր։
- կոշիկի, ոտնամանի ներքըի մասը, ներբան
- (փխբ․) ծայր, վերջ ◆ Այս գործի տակը չի երևում։
- հատակ, խորք ◆ Ջրերի տակին ձայնիկդ առա։ (Ավետիք Իսահակյան)
- բույսի հողի մեջ գտնվող մասը, արմատ
- ճակնդեղ, բազուկ (արմատը)
- երեխայի խանձարուր, անկողին, երեխայի տակի շոր
- ծալ, շերտ, շարք (թվականների հետ)
- որևէ բանի տակ դնելու հարմարանք ◆ Բաժակի տակ:
- շար
Կապ
- ցույց է տալիս այն առարկան, տեղը, որի ցածի մասում կա, գտնվում է մեկը, մի բան կամ կատարվում է որևէ բան, ներքո, ներքև ◆ Կանաչ վիթխարի ընկուզենու տակ… միասին բազմած, մի շրջան կազմած քեֆ էին անում։ Հովհաննես Թումանյան
- այն առարկանը, երևույթը և այլնը, որին ենթարկվում է մեկը կամ մի բան ◆ Պատասխանատվության տակ ընկնել։ ◆ Դատի տակ եղե՞լ եք։ ◆ Մի մասը դրեց Արտակի հրամանատարության տակ: Դերենիկ Դեմիրճյան
- այն անձը, երևույթը, որի հովանավորությանը, պաշտպանությանը, խնամքին է ենթարկվում մեկը կամ մի բան ◆ Կուզեմ… գրանիտե բազուկիս տակ պաշտպանեմ սեռդ ու գեղդ անժպիտ։ (Դանիել Վարուժան)
- գործողության ուղղվածությունը դեպի մի բանի խորքը, հատակը ◆ Թե´ ձին և թե´ ձիավորը սկեցին ջրի տակ: (Րաֆֆի)
- այն տարածությունը, տեղը, որի ներսում գտնվում կամ կատարվում է որևէ բան ◆ Մի, որոնիր մի ժամանակ արհամարածդ` այս կրծքի տակ: Հովհաննես Թումանյան
- այն առարկան որի առջև, դիմաց մի բան տեղի է ունենում ◆ Պատուհանիս տակ ողբում է քամին։
- այն առարկան, որի ծանրությանը, ճնշմանն է ենթարկվում մեկը կամ մի բան ◆ Հոգսի տակ կքել է։ ◆ Հոն կապանքի տակ հայրենիք ունի հանճար ողջակեզ։ (Դանիել Վարուժան)
- այն առարկան, երևույթը, որով մեկը քողարկվում, ծածկվում, պահվում է ◆ Վախկոտները թաքնվում են վահանի տակ, քաջերը կռվում վահանով։
- այն առարկան, որի ստորին մասին, ստորոտին կից կամ մոտ գտնվում է, տեղի է ունենում մի բան ◆ Նստել էր դռան տակ դրված քարին, սարի տակ խաղում էին երեխաները։
- այն առարկան որի գործողությանը ենթարկվում է մի բան ◆ Եվ մանգաղին տակ հունձքը ձեր կը փոխվի ճաճանչներու։ (Դանիել Վարուժան)
- ներքո, ներքև (ցույց է տալիս այն առարկան, տեղը, որի ցածի, ստորին մասում, գտնվում է մեկը, մի բան կամ կատարվում է որևէ բան)
- այն առարկան, երևույթը և այլնը, որին ենթարկվում է մեկը կամ մի բան
Հոմանիշներ
[խմբագրել]- ներքը, ցած (առարկայի ցածի, ստորին կողմը, մասը)
- ներբան (կոշիկի ներքևի մասը)
- տե´ս հատակ
- տե´ս արմատ
- տե´ս սոխուկ, կոճղեզ
- տե´ս ճակնդեղ
- տե´ս ծայր
- տե´ս խանձարուր
- տե´ս շարք
հականիշներ
[խմբագրել]- վրա
Արտահայտություններ
[խմբագրել]- տակ տալ, վերև առնել - ծանր ու թեթև անել, երկար-բարակ մտածել
- տակը անել - տե՛ս տակով անել
- տակը առնել
- հաղթել, տակով անել
- մինչև ամանի տակը հասնել, եղածը մինչև վերջին կտորը ուտել, սպառել
- կերակուրը ամանի տակը կպչել, խանձրահամել
- վիրավորվել մեկի խոսքից
- իրենով ծածկել
- տակը բանալ - ծառերի տակը փորել մինչև արմատը (աճը արագացնելու նպատակով)
- տակը բան կա - մի գաղտինք կա (մի բանի մեջ), մեջը մի բան կա թաքնված
- տակը գնալ
- հատակը իջնել (մի բանի), խորասուզվել, ընկղմվել
- տակը կեղտոտել (հիվնադի, երեխայի)
- տակը գցել - տակը դնել, զգետնել
- տակ(ը) գցել, ձգել մի բանի
- ավտոմեքենան, տրամվայը, գնացք և այլնը մեկի վրայով անցնելով ֆիզիկական վնասվածք կամ մահ պատճառել, վրաերթ կատարել
- մի բանի ենթարկել
- տակը դատարակ
- ոչինչ չունեցող աղքատ
- քիչ, անբավարար գիտելիքներ ունեցող, մասնագիտության վերաբերյալ բավարար գիտելիքներ չունեցող
- տակը դնել
- մեկի գույքը յուրացնել, վերցնել և ուրանալ
- կաշառք տալ
- ծեծի, կռվի ժամանակ, զգետնել, գետնին տապալել ու վրան չոքել
- տակը թաց անել, թացել, թրջել
- անկողնու կամ վարտիքի մեջ միզել
- լեղաճաք լինել, ահուդողի մեջ ընկնել
- տակը կպչել - տե՛ս տակը առնել
- տակը մնալ - ստանձնած գործը չկարողանալ կատարել, որևէ գործի տակից չկարողանալ դուրս գալ
- տակը մտնել մի բանի - հանձն առնել մի բան, մի բանի ձեռնարկել
- տակն ու գլուխն իմանալ - մի բան ամենայն մանրամասնությամբ իմանալ, մի բանի մասին համակողմանի տեղեկություն ունենալ
- տակն ու վեր անել - տե՛ս տակնուվրա անել
- տակն ու վերև անել - տե՛ս տակնուվրա անել
- տակն ու վրա անել - տե՛ս տակնուվրա անել
- տակը ջուր կապել - գաղտնի, ծածաուկ, տակից մեկին վնասել, մեկի տակը փորել
- տակը փորել - մեկի դեմ որոգայթ լարել, գաղտնի, ծածուկ մեկին վատ բան, վատություն անել
- տակը քանդել - նույնն է՝ տակը փորել
- տակեն ելլել - նույնն է՝ տակից դուրս գալ (արևմտհ․)
- տակից մտնել, վրայից դուրս գալ, ելնել - ձեռն ընկածը առանց նայելու շռայլել, անխնա վատնել
- տակից գլխից - տե՛ս տակից-գլխից
- տակից վրայից - տե՛ս տակից-վրայից
- տակից(ը) դուրս գալ, ելնել
- ստանձնաց գորձը գլուխ բերել, հաջողությամբ ավարտել
- լավության փոխարեն հատուցել
- պրծնել, զատվել
- տակով(ն) անել
- մի բա իր տակը թողնել, փլչելով, ընկնելով իր տակը գցել
- յուրացնել, գողանալ
- ծածկել, թաքցնել, հետքը կորցնել
- տե՛ս տակը դնել
- վիժեցնել, դադարեցնել որևէ բան
- տակովը լինել - տակը մնալ (որևէ բանի)
- տակից վրայից կտրել
- կրճատել, պակասեցնել
- ոչինչ չթողնել, ունեցած չունեցածը տանել, խլել
- տակինը, տակին մնացածը - մնացորդը
- տակից վեր նայել - ցածից դեպի վերև նայել, արհամարանքով նայել
- տակ ու գլուխն իմանալ - նույնն է՝ տակն ու գլուխն իմանալ
- տակից գլխից - ամբողջովին, ամբողջապես, սկզբից մինչև վերջ կամ ցածից մինչև վար
| Թարգմանություններ | |
տակ2
[խմբագրել]Ստուգաբանություն
[խմբագրել]Փոխառություն իրանական աղբյուրից՝ միջին պարսկերեն tak (tāk) «հատ, կտոր»։
Գոյական
- մարգարիտների շարք, հյուսվածք
Հոմանիշներ
[խմբագրել]| Բաղադրյալ բառեր | |
Աղբյուրներ
[խմբագրել]- Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
- Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
- Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։