ծայր
Հայերեն
- ՄՀԱ՝ [t͡sɑjɾ]
Դասական ուղղագրութեամբ՝ ծայր
վանկեր՝ ծայր
Ստուգաբանություն
[խմբագրել]Ծագումն անհայտ է։ Հազիվ թե կապ ունենա հնդեվրոպական *g'er- «հասունանալ, ծերանալ» արմատի հետ (*g՛ario- > ծայր՞): Անհավանական է կապը վրացերեն cweri «ծայր» կամ ակկադերեն siru «եզր» բառերի հետ։
Գոյական
- առարկայի՝ մարմնի՝ գծի և այլնի երկու վերջամասերից յուրաքանչյուրը ◆ Քանոնի մի ծայրից մյուսը 75 սանտիմետր է։
- երկու կողմից վերջավորվող առարկայի՝ մարմնի ևն վերջույթներից այն, որ մյուսից ավելի բարակ է կամ սուր ◆ Նիզակի՝ թրի՝ մահակի ծայր:
- առարկայի վերջնային՝ եզրային մասը ◆ Քթի՝ մատների՝ լապտերասյունի ծայր:
- որևէ տարածության սկզբնային կամ վերջնային մասը ◆ Փողոցի այս ծայրից խուժեցին խռովարարները և դիմեցին դեպի մյուս ծայրում դիրքավորված գորքը։
- որևէ բանի սահմանը կազմող եզր, սահման, կողմ ◆ Եկել եմ մոտդ համայն աշխարհի բոլոր ծայրերից: (Ավետիք Իսահակյան)
- որևէ առարկայի կողքային՝ եզրային մասը ◆ Թախտի՝ սեղանի ծայր:
- որևէ բանի բարձրագույն մասը, գագաթ, կատար ◆ Լեռան՝ ծառի ծայր:
- տարածության մեջ երևացող ամենահեռավոր կետը ◆ Լուսնի եղջյուրը երևաց հորիզոնի ծայրից:
- գրչածայր
- նույնն է՝ ծայրակալ (1, 3)
- մատիտի՝ գրելու համար սրած մասը
- (փխբ․) հակադիր բևեռ, հակադրություն, բևեռ ◆ Մանկություն և զառամություն՝ երկու հակառակ ծայրեր են։ (Րաֆֆի)
- (փխբ․) (հզվդ․) խավ, դաս, շերտ ◆ Նա թափանցեց հասարակության բալոր ծայրերի մեջ։
- բազմաթիվ կապակցությունների մեջ նշանակում է սկիզբ կամ վերջ, որոնք տե՛ս ստորև
- (փխբ․) կենտրոնից հեռու ընկած՝ խուլ գավառ՝ երկրամաս, ծայրագավառ
Ածական
- ծայրահեղ, ծայրաստիճան ◆ Նրանց… դեմքերը ծայր հակադրության մեջ էին շրջապատի ցնցոտիների ու կմախքացած դեմքերի հետ։ (Նաիրի Զարյան)
- նույնն է՝ ծայրախաղ
Հոմանիշներ
[խմբագրել]- ծայրմաս, (հնց․) ծագ, հավ
- տութ, ճոթ, պոչ, քղանցք, վտավատ
- սայր, բերան, շեղբ
- գղզուկ
- տե՛ս սկիզբ
- տե՛ս վերջ
- տե՛ս կատար
- տե՛ս բևեռ
- տե՛ս եզր, սահման, կողմ
- տե՛ս գրչածայր
- տե՛ս ծայրակալ
- տե՛ս ծայրագավառ
Արտահայտություններ
[խմբագրել]- ծայր առնել
- ծայր աստիճանի
- ծայրը բանալ
- ծայրը բացվել
- ծայրը ծայրին բերել
- ծայրը ծայրին գալ
- ծայրը չի երեվում
- ծայրը մեկի տակ լինել
- ծայրը փախցնել
- ծայր տալ
- ծայրին կապ տալ
- ծայրագույն վարդապետ
| Ի արտաքին հոլովում | ||
| Եզակի թիվ | Հոգնակի թիվ | |
| Ուղղ. | ծայր(ը) | ծայրեր(ը) |
| Սեռ. | ծայրի | ծայրերի |
| Տր. | ծայրի(ն) | ծայրերի(ն) |
| Հայց. | ծայր(ը) | ծայրեր(ը) |
| Բաց. | ծայրից | ծայրերից |
| Գործ. | ծայրով | ծայրերով |
| Ներգ. | ծայրում | ծայրերում |
| Թարգմանություններ | |
| |
Աղբյուրներ
[խմբագրել]- Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
- Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
- Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։