խաղաղ
Հայերեն
- ՄՀԱ՝ [χɑˈʁɑʁ]
Դասական ուղղագրութեամբ՝ խաղաղ
վանկեր՝ խա•ղաղ
Ստուգաբանություն[խմբագրել]
Հավանաբար բնիկ հնդեվրոպական՝ կրկնավոր կամ -աղ ածանցով ձև՝ *khl- (կամ *khəl-, *khel-), եթե ճիշտ է Մեյեի համեմատությունը հունարեն χαχαω` «արձակել, թողնել, թուլացնել» բայի հետ։ Թերևս հնարավոր է նաև համեմատությունը կաղաղ «որջ» (սկզբնապես «հանգստավայր, ապաստարան») բառի հետ՝ կ/խ հերթագայությամբ (հմմտ. կեղ «ծուռ» - խեղ)։
Ածական
- հանգստի, անդորրի վիճակում գտնվող, անաղմուկ և առանց բուռն շարժումների ◆ Խաղաղ գիշեր։
- ալեկոծումից, ծփանքից զերծ, անխռով ◆ Խաղաղ ծով։
- հոգեական հանգստի վիճակում գտնվող, անվրդով, հոգեպես չհուզված ◆ Հոգով խաղաղ եմ հիմա։
- հոգեական հանգիստ, անվրդովություն արտահայտող ◆ Խաղաղ հայացք, ձայն։
- հաշտություն սիրող, կռվից վեճերից խուսափող ◆ Խաղաղ բնավորություն։
- վեճ, կռիվ, թշնամություն չպարունակող, չարտահայտող, ոչ թշնամական ◆ Խաղաղ
զրույց։
- առանց կռվի, վեճի, ընդհարման տեղի ունեցող, թեռք բերվող, ընթացող ◆ Խաղաղ գոյակցություն։
- խաղաղության ձգտող, խաղաղության պահպանման ծառայող ◆ Խաղաղ քաղաքականություն։
- ոչ պատերազմական, երբ կամ որտեղ պատերազմ չկա ◆ Խաղաղ ժամանակներ, իրադրություն։
- մարտական գործողություններին անմիջապես չմասնակցող ◆ Խաղաղ բնակչություն։
- մեղմ, ոչ բուռն ◆ Լուսնի խաղաղ լույս։ ◆ Գետի խաղաղ ընթացք։
- առանց սուր հակադրությունների, բախումների ◆ Հանգույցի խաղաղ լուծում։ (գրկն․)
- խաղաղության վրա հիմնված ◆ Խաղաղ հարաբերություններ, հարևանություն։
- հանգստավետ, անդորր, անխռով ◆ Խաղաղ կյանք։
- մեղմ, մարմանդ ◆ Արևմուտին բուխարիկներն իրիկվա նման խաղաղ ծուխ կելենե։ (Ավետիք Իսահակյան)
Հոմանիշներ[խմբագրել]
- հանգիստ, անդորր, հանդարտ, հանգստավետ, խաղաղավետ, անծուփ, լռանիստ, հնագստի վիճակում գտնվող, ալեկոծությունից ծփանքից զերծ
- ականջը կախ (ժղ․), ականջը դինջ (ժղ․), ականջը քաշ, գլուխը դինջ, գլուխը հանգիստ (հոգեկան հանգստի վիճակում գտնվող)
- տե´ս հաշտ
Արտահայտություններ[խմբագրել]
խաղաղ ատոմ - ոչ ռազմական նպատակով գործադրվող ատոմյաին էներգիա (հրպխս.)
| Թարգմանություններ | |
Աղբյուրներ[խմբագրել]
- Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
- Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
- Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։