Հայերեն

ՄՀԱ՝ [χist]

Դասական ուղղագրութեամբ՝ խիստ

Ստուգաբանություն

Թերևս բնիկ հնդեվրոպական՝ *khid-to-` *(s)k(h)ai-d- «խփել, հրել» արմատից (Շեֆտելովից). այս դեպքում հայերենում գործում է *dt > *tt > st անցումը, և նա պատկանում է *tt > st անցմամբ բնութագրվող տարածքին (արեալին), այսինքն՝ իրանական, հունական, բալթիական և սլավոնական լեզուներին. հմմտ. հին հնդկերեն khēda «ճնշում, ծանր բեռ», khidáti «պոկում է, սեղմում է», հայերեն (*t աճականով)՝ խիթ, խթել, խէթ։ Աճառյանը դնում է կասկածելի ստուգաբանությունների մեջ։

Ածական

պահանջկոտ, մեծ՝ բարձր պահանջներ ներկայացնող ◆ Խիստ դասախոս՝ քննադատ։
խստություն արտահայտող, չափազանց լուրջ ◆ Խիստ տեսք։
ներողամտություն չթույլատրող, ոչ ներողամիտ, ոչ թեթևակի ◆ Խիստ նկատողության։ Խիստ միջոներ ձեռնարկել։
ճշգրիտ և անխախտ կերպով կատարվող՝ տեղի ունեցող՝ պահպանվող, անշեղ, անխախտ ◆ Խիստ կարգապահություն։ Խիստ բարքեր։
ճշգրիտ, լիակատար, կատարյալ ◆ Խիստ հաշվառում։
չափավոր, առանց ավելորդ զարդարանքների, առանց աչք ծակող պերճանքի ◆ Խիստ ոճ։ Խիստ հարդարանք։
սաստիկ, ուժգին, շատ ◆ Խիստ ցուրտ՝ շոգ։
վիրավորանք պարունակող, կծու ◆ Խիստ խոսք։
(հնց․) բարկ, կծու, թունդ

Մակբայ

ուժգնորեն, սաստկորեն ◆ Խիստ բուրել։
անզիջող կերպով, ոչ ներողամտորեն ◆ Խիստ դատել։
չափազանց, արտակարգ ◆ Խիստ գեղեցիկ։

Հոմանիշներ

պահանջկոտ, խստապահանջ
լուրջ, անժպիտ
տե՛ս լիակատար, ճշգտիր
տե՛ս չափավոր
տե՛ս սաստիկ, ուժգին
տե՛ս կծու, վիրավորական
տե՛ս բարկ, թունդ
տե՛ս արտակարգ, չափազանց
տե՛ս խստաշունչ

Արտահայտություններ

Բաղադրյալ բառեր
անխստապահանջ անխստապահանջություն խստաբան խստաբար խստաբարո խստաբարոյություն խստագիծ խստագին խստագնել խստագնում խստագույնս խստադաժան խստադավան խստադատ խստադեմ խստադեմք խստաժպիտ խստալեզու խստածաղիկ խստականոն խստականոնություն խստակենցաղ խստակերպ խստակեցություն խստակյաց խստակրոն խստակրոնություն խստահամբույր խստահայաց խստահայեցություն խստահարկ խստահնչյուն խստահնչուն խստահունչ խատաձայն]] խստամբեր խստամբերություն խստամիտ խստամռութ խստանալ խստաշեշտ խստաշնչություն խստաշունչ խստապահ խստապահանջ խստապահանջորեն խստապահանջություն խստապահություն խստապաշտոն խստապարանոց խստապարկեշտ խստապես խստասևեռ խստտասեր խստասիրտ խստասրտաբար խստասրտանալ խստասրտել խստասրտորեն խստասրտություն խստավար խստավարժ խստավարժել խստավարժեցնել խստավարժեցվել խստվարժեցում խստավարժվել խստավարժություն խստավարժություն խստավարժում խստատես խստատեսիլ խստատեսք խստացնել խստացվել խստացում խստաքար խստաքնին խստել խստերախ խստերախություն խստերանգ խստերասան խստերես խստիվ խստորեն խստորոշ խստորոշել խստորոշվել խստորոշվել խստորոշություն խստորոշում խստություն

Թարգմանություններ
անգլերեն՝ strict, rigorous, severe, stringent, strongstern, rigid, наречие, highly, severely, badly գերմաներեն՝ դանիերեն՝ թուրքերեն՝ իսպաներեն՝ իտալերեն՝ հոլանդերեն՝ հունարեն՝ շվեդերեն՝ պորտուգալերեն՝ ռուսերեն՝ строгий (ru) ‎(strogij) վրացերեն՝ ֆրանսերեն՝

Աղբյուրներ

Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։