Jump to content

կաթ

Վիքիբառարան-ից

Հայերեն

«կաթ» ժեստը հայերեն ժեստերի լեզվով
Կաթ

վանկեր՝ կաթ 

Ստուգաբանություն

[խմբագրել]

Բնիկ հնդեվրոպական, թերևս *galkt-՝ *glak- «կաթ» արմատի ուղղականի *glak-t- ձևից՝ հավանաբար ենթարկված նաև կաթ-ի ազդեցությանը. հմմտ. հունարեն γαλα, սեռական γαλακτος, լատիներեն lac, lactis:

Գոյական

[խմբագրել]
  1. յուղ և սպիտակուց պարունակող սննդարար սպիտակ հեղուկ, որ արտադրվում է կանանց և կենդանիների գեղձերից, իրենց նորածին ձագին կերակրելու համար  Խափշիկի ջերմ կրծքից բխած կաթը սննդարար էր համարվում երեխաների համար։ (Րաֆֆի)
  2. կաթնատու կենդանիներից (կով, գոմեշ, ոչխար, այծ) ստացվող նույն հեղուկը, որ գործածվում է կամ նույնությամբ և կամ էլ մշակումից հետո, որպես սննդանյութ  Խտացված կաթ։ Հացնել էր են փողով առնում, եղն էլ, կաթն էլ, մածունն էլ։ Հովհաննես Թումանյան
  3. մի շարք բույսերի պարունակվող սպիտակավուն հյութը  Դուրսի խավարին վրա լուսնյակին կաթը կհոսեր խաղացիկ քաղցրությամբ մը։ՌԶ
  4. սպիտակ գույն, փայլ, շող (փխբ․)  Համբուրեցի այն կնոջ ձեռքը, որ ինձ կաթ է ջամբել, որ ինձ երկրորդ մայր է եղել։ (Մուրացան)
  5. (խոհր․) կաթնասուն կենդանիների կաթնագեղձերի հեղուկ արտադրանք՝ հիմնականում սերնդի կերակրման, աճեցման համար, օգտագործում են թարմ վիճակում, պատրաստում են ապուրներ, շիլաներ, կաթնաթթվային մթերքներ, պանիրներ, յուղ, պահածոներ, խտացնում են և չորացնում /փոշի/, դյուրամարս է և առողջարար սննդամթերք
Հոմանիշներ
[խմբագրել]
  1. շիր, քաշած (հզվդ․), (բրբ․)  Սրան տես… կաթ պռոշին չորացել չի, խոսքի է խառնվում։ (Ակսել Բակունց)
  2. դաղ, խիժ (առաջին կաթ, ծննդկանների)  Կովիկ, կովիկ, կաթ տուր ինձ, կաթը տանեմ պառավին տամ։ Հովհաննես Թումանյան
Արտահայտություններ
[խմբագրել]
  1. կաթ կտրել - կաթնագույն դառնալ
  2. կաթ ջամբել - տե′ս կաթ տալ
  3. կաթ մերել
    1. մածուն մերել  Ման եմ եկել սարեսար կաթն եմ արել քեզ համար։ Հովհաննես Թումանյան
    2. մի գործ ավարտել, վերջացնել
  4. կաթը շրթունքներին (շրթունքին, պռոշին) չորացած լինել - դեռ փոքր, անփորձ լինել, բերանից կաթի հոտ գալ Երբ հասկերը կաթն են ընկնում, արջերը մեզ մոտ բարձունքներից իջնում են հովիտները։ (Վախթանգ Անանյան)
  5. կաթ տալ  Խեր լինի, Կարոյի հետ կաթն ու կորեկ եք դարձել։ (Ղազարոս Աղայան)
    1. ստինքով կերակրել, կուրցք տալ
    2. կաթ արտադրել
  6. կաթը փսորվել - գործը փչանալ, խանգարվել
  7. կաթից կտրել - նույնն է` կրծքից կտրել
  8. կաթը քթից բերել - տե′ս մոր կաթը քթից բերել
  9. կաթի անոթ - ստինք (բնստ․)
  10. կաթն ընկնել
  11. ծտի կաթ
  12. կաթն ու կորեկ դառնալ

Թարգմանություններ

[խմբագրել]

Ստուգաբանություն

[խմբագրել]

Թերևս բնիկ հնդեվրոպական՝ *guət-՝ *guet- «կաթել» արմատից (պարզ չէ, թե կապ ունի արդյոք *guet- «խեժ» արմատի հետ). հմմտ. լատիներեն gutta «կաթիլ» (*e- ձայնավորի թուլացմամբ), հին իռլանդերեն bannae «կաթիլ, կաթ» (*guətsnia-՝ ըստ Ռասմուսենի)։

Գոյական

[խմբագրել]
  1. կաթիլ, շիթ
Արտահայտություններ
[խմբագրել]
  1. կաթ ընկնել - կաթուկ տալ

Ստուգաբանություն

[խմբագրել]

Գոյական

[խմբագրել]
  1. (հնց․) տոկոս, վաշխ

Աղբյուրներ

[խմբագրել]
  • Սերգեյ Ավագյան, Հայերեն-անգլերեն-ռուսերեն խոհարարական բացատրական բառարան, Երևան, «ԴԱԼԼ», 2009 — 240 էջ։