կաթ

Հայերեն

«կաթ» ժեստը հայերեն ժեստերի լեզվով

• ՄՀԱ՝ [kɑtʰ]

Կաթ

վանկեր՝ կաթ 

կաթ1

Ստուգաբանություն

Բնիկ հնդեվրոպական, թերևս *galkt-՝ *glak- «կաթ» արմատի ուղղականի *glak-t- ձևից՝ հավանաբար ենթարկված նաև կաթ-ի ազդեցությանը. հմմտ. հունարեն γαλα, սեռական γαλακτος, լատիներեն lac, lactis:

Գոյական

1. յուղ և սպիտակուց պարունակող սննդարար սպիտակ հեղուկ, որ արտադրվում է կանանց և կենդանիների գեղձերից, իրենց նորածին ձագին կերակրելու համար ◆ Խափշիկի ջերմ կրծքից բխած կաթը սննդարար էր համարվում երեխաների համար։ (Րաֆֆի)
2. կաթնատու կենդանիներից (կով, գոմեշ, ոչխար, այծ) ստացվող նույն հեղուկը, որ գործածվում է կամ նույնությամբ և կամ էլ մշակումից հետո, որպես սննդանյութ ◆ Խտացված կաթ։ Հացնել էր են փողով առնում, եղն էլ, կաթն էլ, մածունն էլ։ Հովհաննես Թումանյան
3. մի շարք բույսերի պարունակվող սպիտակավուն հյութը ◆ Դուրսի խավարին վրա լուսնյակին կաթը կհոսեր խաղացիկ քաղցրությամբ մը։ՌԶ
4. սպիտակ գույն, փայլ, շող (փխբ․) ◆ Համբուրեցի այն կնոջ ձեռքը, որ ինձ կաթ է ջամբել, որ ինձ երկրորդ մայր է եղել։ (Մուրացան)
5. (խոհր․) կաթնասուն կենդանիների կաթնագեղձերի հեղուկ արտադրանք՝ հիմնականում սերնդի կերակրման, աճեցման համար, օգտագործում են թարմ վիճակում, պատրաստում են ապուրներ, շիլաներ, կաթնաթթվային մթերքներ, պանիրներ, յուղ, պահածոներ, խտացնում են և չորացնում /փոշի/, դյուրամարս է և առողջարար սննդամթերք

Հոմանիշներ

1. շիր, քաշած (հզվդ․), (բրբ․) ◆ Սրան տես… կաթ պռոշին չորացել չի, խոսքի է խառնվում։ (Ակսել Բակունց)
2. դաղ, խիժ (առաջին կաթ, ծննդկանների) ◆ Կովիկ, կովիկ, կաթ տուր ինձ, կաթը տանեմ պառավին տամ։ Հովհաննես Թումանյան

Արտահայտություններ

1. կաթ կտրել - կաթնագույն դառնալ
2. կաթ ջամբել - տե′ս կաթ տալ
3. կաթ մերել
   1. մածուն մերել ◆ Ման եմ եկել սարեսար կաթն եմ արել քեզ համար։ Հովհաննես Թումանյան
   2. մի գործ ավարտել, վերջացնել
4. կաթը շրթունքներին (շրթունքին, պռոշին) չորացած լինել - դեռ փոքր, անփորձ լինել, բերանից կաթի հոտ գալ◆ Երբ հասկերը կաթն են ընկնում, արջերը մեզ մոտ բարձունքներից իջնում են հովիտները։ (Վախթանգ Անանյան)
5. կաթ տալ ◆ Խեր լինի, Կարոյի հետ կաթն ու կորեկ եք դարձել։ (Ղազարոս Աղայան)
   1. ստինքով կերակրել, կուրցք տալ
   2. կաթ արտադրել
6. կաթը փսորվել - գործը փչանալ, խանգարվել
7. կաթից կտրել - նույնն է` կրծքից կտրել
8. կաթը քթից բերել - տե′ս մոր կաթը քթից բերել
9. կաթի անոթ - ստինք (բնստ․)
10. կաթն ընկնել
11. ծտի կաթ
12. կաթն ու կորեկ դառնալ

Ի արտաքին հոլովում
	Եզակի թիվ	Հոգնակի թիվ
Ուղղ.	կաթ(ը)	կաթեր(ը)
Սեռ.	կաթի	կաթերի
Տր.	կաթի(ն)	կաթերի(ն)
Հայց.	կաթ(ը)	կաթեր(ը)
Բաց.	կաթից	կաթերից
Գործ.	կաթով	կաթերով
Ներգ.	կաթում	կաթերում

Թարգմանություններ

Թարգմանություն

• անգլերեն։ milk (en)
• արաբերեն։ حَلِيب (ar) ար ‎(ḥalīb), لَبَن (ar) ար ‎(laban)
• աֆրիկաանս։ melk (af)
• բաշկիրերեն։ һөт ‎(höt)
• բիրմաներեն։ နို့ (my) ‎(nui.)
• բրետոներեն։ laezh (br) ար
• գալիսերեն։ leite (gl) ար
• գայելյան շոտլանդերեն։ bainne ար
• գերմաներեն։ Milch (de) իգ
• դանիերեն։ mælk (da) ը
• եբրայերեն։ חָלָב (he) ար ‎(khaláv)
• էսպերանտո։ lakto (eo)
• էստոներեն։ piim (et)
• ինուկտիտուտ։ ᐃᒻᒧᒃ ‎(immuk)
• իռլանդերեն։ bainne (ga) ար
• իսլանդերեն։ mjólk (is) իգ
• իտալերեն։ latte (it) ար
• լեհերեն։ mleko (pl) չ
• լյուքսեմբուրգերեն։ Mëllech (lb) իգ
• կատալաներեն։ llet (ca) իգ
• կոռներեն։ leth ար

• կորեերեն։ 젖 (ko) ‎(jeot)
• հյուսիսային սաամի։ mielki
• հոլանդերեն։ melk (nl) ար, իգ
• հունարեն։ γάλα (el) չ ‎(gála)
• հունգարերեն։ tej (hu)
• մալթայերեն։ ħalib ար
• մանջուրերեն։ ᠰᡠᠨ ‎(sun)
• մեներեն։ bainney ար
• ուելսերեն։ llaeth (cy) ար
• չեխերեն։ mléko (cs) չ
• չինարեն։

  հյուսիսային չինարեն։ 奶 (zh) ‎(nǎi), 乳 (zh) ‎(rǔ), 乳汁 (zh) ‎(rǔzhī)

• պորտուգալերեն։ leite (pt) ար
• ռուսերեն։ молоко́ (ru) չ ‎(molokó)
• սլովակերեն։ mlieko (sk) չ
• սլովեներեն։ mleko (sl) չ
• վրացերեն։ რძე ‎(rʒe)
• տաջիկերեն։ шир (tg) ‎(šir)
• տիբեթերեն։ འོ་མ ‎('o ma)
• ֆարյորերեն։ mjólk (fo) իգ
• ֆրանսերեն։ lait (fr) ար

Թարգմանություններ
անգլերեն՝ milk գերմաներեն՝ Milch դանիերեն՝ mælk էսպերանտո՝ lakto իսպաներեն՝ leche իտալերեն՝ latte հոլանդերեն՝ melk հունարեն՝ γάλα շվեդերեն՝ mjölk պորտուգալերեն՝ leite ռումիներեն՝ lapte ռուսերեն՝ молоко (ru) ‎(moloko) վրացերեն՝ ֆրանսերեն՝ lait

կաթ2

Ստուգաբանություն

Թերևս բնիկ հնդեվրոպական՝ *g^uət-՝ *g^uet- «կաթել» արմատից (պարզ չէ, թե կապ ունի արդյոք *g^uet- «խեժ» արմատի հետ). հմմտ. լատիներեն gutta «կաթիլ» (*e- ձայնավորի թուլացմամբ), հին իռլանդերեն bannae «կաթիլ, կաթ» (*g^uətsnia-՝ ըստ Ռասմուսենի)։

Գոյական

1. կաթիլ, շիթ

Արտահայտություններ

1. կաթ ընկնել - կաթուկ տալ

Բաղադրյալ բառեր
խանդակաթ սրտակաթ շողակաթ սերմնակաթ մեղրակաթ մշտակաթ

կաթ3

Գոյական

1. (հնց․) տոկոս, վաշխ

Աղբյուրներ

• Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
• Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
• Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։

• Սերգեյ Ավագյան, Հայերեն-անգլերեն-ռուսերեն խոհարարական բացատրական բառարան, Երևան, «ԴԱԼԼ», 2009 — 240 էջ։