սառն
Հայերեն
- ՄՀԱ՝ [sɑrn]
Դասական ուղղագրութեամբ՝ սառն
վանկեր՝ սա•ռ(ը)ն
Ստուգաբանություն
[խմբագրել]Բնիկ հնդեվրոպական՝ *k՛ar-n-` *k՛er- «սառչել, ցրտել» արմատից. հմմտ. հին իսլանդերեն hjarn «սառած ձյուն», լիտվերեն šerkšnas «եղյամ»։
Ածական
- ցածր կամ հարաբերականորեն ցածր ջերմաստիճան ունեցող, ցածր ջերմությամբ, ցուրտ (եղանակի՝ օդի՝ և այլնի մասին) ◆ Սառը օդ՝ եղանակ։
- տևական և ցուրտ եղանակով, տևական ցրտերով ◆ Սառը աշուն։
- սակավ ջերմություն տվող՝ պարունակող՝ ճառագայթող ◆ Ձմռան սառը արև։
- սովորական ջերմությունը չունեցող, սովորականից պակաս ջերմությամբ ◆ Սառը ձեռքեր՝ մարմին։
- սառած, ոչ բավարար տաքությամբ ◆ Սառը թեյ՝ ճաշ։
- սառեցրած, սառեցնելով պահած ◆ Սառը կերակուր՝ խաշ՝ ձուկ։
- սառեցրած կամ առանց տաքացնելու մատուցվող՝ տրվող ◆ Սառը ուտելեղեններ՝ նախաճաշ։
- ջեռուցումից զուրկ կամ բավականաչափ չջեռուցված, ցուրտ ◆ Սառը սենյակ՝ բնակարան՝ գրասենյակ։
- ջարեխառն գոտուց դեպի բևեռը տարածվող՝ գտնվող, այդ գոտում եղող ◆ Սառը կլիմա՝ գոտի։
- (փխբ․) կրքից՝ ավյունից՝ խանդից զուրկ, ոչ կրակոտ ◆ Սառը բնավորություն՝ խառնվածք։
- (փխբ․) զգացմունքայնությունից զուրկ, բանականությամբ կշռադատված՝ հավասարակշռված Սառը դատողության։
- որևէ բանի նկատմամբ հետաքրքրություն չցուցաբերող, անտարբեր ◆ Այդ բոլոր իրադարձությունների ժամանակ նա մնաց սառը, առանց որրէ վերաբերմունք արտահայտելու։
- (փխբ․) սառնարյուն, իր գործողությունների ու վարքագծի մեջ չափազանց զուսպ՝ չափավոր ու հավասարակշիռ։ ◆ Հետախույզը պետք է լինի իմաստուն, սառն ու զգույշ։ Նովիկով-Պրիբոյ
- բանականության թելադրանքի՝ լրջախոհ դատողության վրա հիմնված ◆ Նյարդայնությունը չքացավ և տեղի տվեց սառը կենտրոնացածության։ Ֆադեև
- (փխբ․) հոգեկան ջերմությունից զուրկ, խիստ, չոր ◆ Սառը հայացք՝ վերաբերմունք։
- առանց տաքացման կամ ցածր ջերմաստիճանում կատարվող՝ տեղի ունեցող ◆ Սառը դրոշմում՝ կռում՝ ապխտում։
- (փխբ․) այնպիսին, որից մարդ սառնութան զգացում է ունենում, սառնության տպավորություն ստեղծող։ ◆ Մարմարյա սյուների) սառը շքեղությունը շփոթության մեջ էր գցում ամեն մեկին, ով առաջին անգամ էր այստեղ լինում։ Կ. Ռյուկման
- ոչ սիրալիր, սիրո՝ ջերմության զգացմունքից զուրկ, անտարբեր ◆ Որպես թե անհույզ, սառն եմ քո հանդեպ (Ավետիք Իսահակյան)
Գոյական
- սառնություն
- սառույց
Հոմանիշներ
[խմբագրել]- պաղ, ցուրտ, սառնապաղ (հզվդ․), ույծ (հին)
- սառած
- ցուրտ
- տե՛ս անկիրք
- տե՛ս անտարբեր, անզգա
- տե՛ս սառնարյուն
- տե՛ս չոր, խիստ
- տե՛ս անսիրալիր
- տե՛ս սառնություն, ցրտություն
- տե՛ս սառույց
Արտահայտություններ
[խմբագրել]- սառը աստղ - սառը լուսարձակում ունեցող աստղ
- սառը զենք - հատող կամ խոցող զենք
- սառը լուսարձակում (աստղգ․) - բարձր ջերմային ճառագայթում
- սառը պատերազմ - իմպերիալիստական շրջանների թշնամական-ագրեսիվ քաղաքականություն, որ լարված մթնոլորտ է ստեղծում միջազգային հարաբերությունների բնագավառում և, ըստ էության, ուղղված է նոր պատերազմ հրահրելուն ու սանձազերծելուն
- սառը ջուր ածել՝ լցնել մեկի մի բանի վրա կամ մեկի գլխին - հիասթափեցնել, հուսախաբություն պատճառել, եռանդը՝ խանավառությունը և այլն թուլացնել
- սառը ջուր խմել - (ասվում է այն դեպքում, երբ մեկը անհարկի բարկանում՝ տաքանում է) - հանգստացի՛ր, սառը ջրով քեզ հանգստացրու (իբրև հեգնանք)
| Թարգմանություններ | |
Աղբյուրներ
[խմբագրել]- Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
- Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
- Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։