ժամ

Վիքիբառարան-ից

Հայերեն

«մեկ ժամ» ժեստը հայերեն ժեստերի լեզվով

Արտասանություն

ՄՀԱ: [ʒam]

Դասական ուղղագրութեամբ՝

վանկեր՝ ժամ 

ժամ 1[խմբագրել]

Ստուգաբանություն[խմբագրել]

Առանձնացված է իրանական žamān ձևից՝ ān և հայերեն -ան ածանցների բաղարկմամբ։

Գոյական

  1. ժամանակի չափման միավոր, որ հավասար է օրվա քսանչորսերորդ մասին և որ պարունակում է վաթսուն րոպե ◆ Թշվառ աղջիկը թունավորել էր իրեն մկնդեղով, երկու ժամից ետ նա հոգին ավանդեց։ (Մուրացան) , ◆ Անցավ մի ժամ ևս, երկու ժամ ևս, նա չհայտնվեցավ։ (Րաֆֆի)
  2. ժամացույցի թվացույցի ամբողջ թվերից յուրաքանչյուրը, որ մի ժամ է ցույց տալիս ◆ Ժամը դեռ ութն էր, նա պետք է այցելեր նրանց գոնե տասի մոտ։ (Մուրացան) , ◆ Դասերը սկսվում են առավոտյան ժամը ութին։
  3. ուսումնական պարապմունքի հատկացվող ժամանակ, որ տևում է 40-50 րոպե ◆ Նա համալսարանում ժամեր ունի։
  4. ուսումնական պարապմունք՝ դասախոսություև՝ դաս, որի համար իբրև միավոր է ծառայում ուսումնական ժամը ◆ Հենց այդ ժամին փողոցի ծառերը շարժում են իրենց ճյուղերը։ (Ակսել Բակունց) , ◆ Հնչեց նոր տարվա ժամը ցնծալից։ (Ավետիք Իսահակյան)
  5. որպես տարածության մոտավոր չափ՝ մեկ ժամում անցնելու ճանապարհ ◆ Մեր նախաճաշի ժամն է։ Սերո Խանզադյան , ◆ Վերջապես ներկայացման ժամը մոտեցավ։ (Մուրացան)
  6. ժամանակ, պահ ◆ Այդ ժամին զբոսայգին լիքն էր զբոսնողներով։, ◆ Չեմ էլ հիշում չար ու խավար էս ժամին, երբ են փայլել ուրախ օրերն իմ սրտում։ Հովհաննես Թումանյան , ◆ Վարդանն արդեն այս ժամին պարզ, ինչպես այն ժամանակ շատ աղոտ տեսնում էր, որ ճշմարիտ չէր դա։ Դերենիկ Դեմիրճյան
  7. որևէ բանի ժամանակը, ժամկետ ◆ Ախր խորովածն իր ժամն ունի, դամն ունի, համն ունի։ Դերենիկ Դեմիրճյան , ◆ Համբերելու ժամն անցել է արդեն։ (Վահան Տերյան)
  8. (եկեղ․) ժամերգություն
  9. (եկեղ․) պատարագ, որի ժամանակ հիշվում է եկեղեցուն կամ վանքին նվեր տված ննջեցյալը
  10. (եկեղ․) ննջեցյալի հիշատակին պատարագ և հոգեհաց ◆ Ժամն է արդեն…Ու կրկին մինն ալեկոծ ծովն է մտնում, մյուսն աղոթում եզերքին։ Հովհաննես Թումանյան
  11. եկեղեցի ◆ Նույն օրը երեկոյան ժամի ժամանակ կոչնակը զարկեցին։ (Ղազարոս Աղայան) , ◆ Երբ ժամը վերջացավ, դուրս եկանք եկեղեցու բակը։ (Րաֆֆի)
  12. ◆ Հնում ինքնասպանին թաղում էին առանց ժամ ու պատարագի։
  13. ◆ Թող արինք փակ մեր տուն ու ժամ, բանալիներն Արազն ածինք։ Հովհաննես Թումանյան , ◆ Ժամ ես դարջել տեսքով քո սուրբ Հավլաբարի թաղի մեջ։ Եղիշե Չարենց
  14. ◆ Ժամի մի տասներկուսը զարկեց։
  15. ◆ Մոտ է ժամս, պատրաստած է նետը անգութ օրհասի։ ՀԹ
  16. ◆ Շուշի բերդից երկու ժամ հեռավորության վրա գտնվում է Խնածախ բերդը։ (Րաֆֆի) , ◆ Հինգ ժամ անդադար գնում էր նա, դեռ երկու ժամ էլ քայլելու էր։
Հոմանիշներ[խմբագրել]
  1. ժամանակ, պահ, ատեն (արևմտհ․), ամանակ (հնց․), (գվռ․)՝ դան, գահ, ժում, ժուկ
  2. դասաժամ, դաս (ժղ․)
  3. տե՛ս ժամկետ
  4. տե՛ս եկեղեցի
  5. տե՛ս ժամերգություն
  6. տե՛ս պատարագ
Արտահայտություններ[խմբագրել]
  1. ժամ անել
    1. ժամասացություն կատարել, պատարագ մատուցել
    2. ննջեցյալի հիշատակին հոգու հաց տալ
    3. մաս-մաս բաժանել՝ ուտելու համար
  2. ժամ ասել - ժամասացություն կատարել
  3. ժամը ժամից անցնել - տե՛ս ուշանալ
  4. ժամը մի թեյի գդալ - տե՛ս քիչ-քիչ, ընդհատաբար
  5. ժամ կանգնել - ժամասացությունն սկսել
  6. ժամը դուրս գալ - ժամերգությունը վերջանալ
  7. ժամը դուրս գալ մեկի - մեկի բանը վերջանալ, անհաջող ելք ունենալ
  8. ժամը տալ - տե՛ս կոչնակել, կահարել ◆ Ժամը տվին՝ տանդո, տան-դո։ Հովհաննես Հովհաննիսյան
  9. ժամի կնիկ - անհանդարտ, հրող-հրմշտկող, հարևանին անհանգիստ անող
  10. ժամերը հաշվել (համրել) - տե՛ս սպասել
  11. ժամ առաջ - շուտ, ավելի շուտ ◆ Ցանկություն էր առաջանում ժամ առաջ հասնել իր գծագրության սեղանին։ (Վիգեն Խեչումյան) , ◆ Վրա բերավ հարյուրապետը ձին արագացնելով, որ ժամ առաջ հասնի գերիներին։ Ստեփան Զորյան
  12. ժամ առ ժամ - ժամը մեկ անգամ
    1. ամեն վայրկյան, ամեն րոպե, շարունակ ◆ Ժամ առ ժամ սպասում էին նրա մեռնելուն։
    2. հետզհետե, աստիճանաբար ◆ Սակայն ժամ առ ժամ շղթան պինդ էր սեղմվում։ (Ակսել Բակունց)
  13. ժամ անել՝ ասել - եկեղեցական արարողություն կատարել ◆ Մեծ պասին ճաշին էլ են ժամ ասում։ (Նար-Դոս) , ◆ Էն ինչ քաղցր ժամ են ասում։ (Պերճ Պռոշյան)
  14. ժամ ու պատարագ – եկեղեցական արարողություն, ժամասացություն ◆ Առանց ժամ ու պատարագ մեջը դրին Մարոյին։ Հովհաննես Թումանյան
  15. մեկի համար ժամ ու պատարագ չլինել - որևէ բանի, սահմանված կարգի՝ օրենքի չենթարկվել
  16. ժամը դուրս գալ - ժամերգությունը վերջանալ
  17. ժամը զարկել - պահը հասնել, մի որևէ հանդիսավոր գործի ժամանակը գալ ◆ Ահա զարկեց ժամը և Տաճկաստան հարստահարված քրիստոնյաների վիճակը պիտի որոշվի։ (Րաֆֆի)
  18. ժամի ելնել - գնալ ժամերգության, ժամերգություն կատարել ◆ Իշխան ջոջեր, ժամերեցներ ելան ժամի։ԱԻ

ժամ 2[խմբագրել]

Ստուգաբանություն[խմբագրել]

Գոյական

  1. տե՛ս ժում

Հոմանիշներ[խմբագրել]

Արտահայտություններ[խմբագրել]

Թարգմանություններ[խմբագրել]

Աղբյուրներ[խմբագրել]