խառն

Հայերեն

• ՄՀԱ՝ [χɑrn]

Դասական ուղղագրութեամբ՝ խառն

վանկեր՝ խա•ռ(ը)ն 

Ստուգաբանություն

Թերևս փոխառություն՝ խեթերեն harna «շարժել, խառնել, խռովել, գրգռել» բառից։

Ածական

1. ոչ պարզ, ոչ միատարր, տարբեր նյութերից՝ տարրերից՝ տեսակներից բաղադրված՝ կազմված ◆ Խառն կանաչի՝ նյութեր՝ հեղուկներ։ ◆ Խառն ազգաբնակչություն։ ◆ Խառն ազգաբնակչությունը լցվել էր փողոցներն ու հրապարակները։
2. իր մեջ այլ տարրեր՝ մարմիններ՝ նյութեր պարունակող, հետը ուրիշ բաներ խառնված, ոչ զուտ, ոչ մաքուր ◆ Խառն մետաղ։ ◆ Թեփի հետ խառն ալյուր։ ◆ Սերմերով խառը ցորենից ստացվում է վատորակ հաց։ (Մամուլ)
3. տարբեր կազմակերպությունների՝ ընկերությունների՝ մարմինների ևն միավորումով կազմված, միացյալ ◆ Խառն նիստ՝ ժողով։
4. շփոթ վիճակ ներկայացնող, ոչ ներդաշնակ, խառնաշփոթ ◆ Խառն աղմուկ։ ◆ Խառն մտքեր։
5. փոփոխական (եղանակի մասին) {{օրն եղանակ, խառն օր։|}}
6. կարգը խախտված, անկարգ, անկանոն ◆ Խառն շարքեր։ ◆ Տունը խառը վիճակում թողել եկել եմ։ ◆ Դեռ գտնվում են իրանց գոյության խառն, երերյալ և տկար վիճակի մեջ։ (Րաֆֆի) ◆ Երկրի դրությունը դեռ խառն է:
7. անորոշ, անպարզ ◆ Խառն դրություն ◆ Հասարակ ստորագրությունը ավելի դժվար է կեղծել, քան խառը ստորագրությունները։ (Նաիրի Զարյան) ◆ Արշարունին տարուբերվում էր խառն մտածությունների մեջ։ (Րաֆֆի) ◆ Մի խառն երազ էր։ Հովհաննես Թումանյան
8. անկարգ, չհարդարված, կարգի չբերված ◆ Խառն մազեր։ ◆ Խառը շարքեր։ Հովհաննես Թումանյան
9. խռովության վիճակ ներկայացնող, ոչ խաղաղ ◆ Երգը զենքի պես զգույշ գործածիր, երբ խառն է դարը Գուրգեն Մահարի ◆ Խառը տարի։ (Ակսել Բակունց) ◆ Խառը ժամանակներ ապրեցինք։
10. (հնց․) իրար կից, իրար միացած ◆ Խառն սահման։ ◆ Մեր հողերը իրար խառն են: ◆ Որոշվեց հյուսիսային խառն ընկերության գործում շահագրգռել պետական մի շարք բարձր պաշտոնյաների։ (Գարեգին Սևունց)
11. (հնց․) ոչ ողջախոհ, պղծված ◆ Խառն անկողին։
12. մասնակից ◆ Իրենք այդ գործում խառը չեն։ (Ակսել Բակունց) ◆ Հիշյալ հափշտակությունների մեջ խառն են բեկերը։ (Րաֆֆի) ◆ Նա չի կարող խառը չլինել այդ գործին։
13. տարբեր գործերով զբաղված ◆ Այս օրերս շատ խառը վիճակի մեջ եմ։ ◆ Այս օրերս նա շատ խառն է։ ◆ Գլուխն էլ խիստ խառն է գործերով։ (Գարեգին Սևունց)

Մակբայ

բացի նախորդ իմաստների մակբայական կիրառություններից նշանակում է նաև՝

1. միասին, իրար հետ ◆ Աշակերտները և ուսուցիչները խառը գնացին։
2. անխտիր, առանց ընտրության, առանց ջոկելու ◆ Մեծ ու փոքր խառը կշռեց։ ◆ Մեղավոր-անմեղ, խառը պատժեցին։ ◆ Խառն ամուսնություն։ ◆ Խառը զուգավորում։ ◆ Խառն ամուսնությունից ծնված երեխան կոչվում է խառնածին։ ◆ Աղջիկ ու տղա խառն են սովորում։
3. առանց որոշակի կարգի ◆ Աղջիկ ու տղա խառը նստած էին։ ◆ Շարքերը քանդած խառը գնում էին։
4. ոչխարների զուգավորում ◆ Խառնն է, խառնը մոտենում է։ ◆ Խառնի ժամանակ։
5. խառնիխուռն ◆ Խառն ի խուռն …խոսելով եկան գյուղացիք։ Հովհաննես Թումանյան
6. խառը թիվ ◆ Երկու տարի վեց ամիս յոթը օր կապակցության թվերը խառը թվեր են։

Հոմանիշներ

1. խառնակ, անզուտ, անմիատարր
2. միացյալ
3. տե՛ս խառնաշփոթ, խառնիճաղանջ
4. փոփոխական (եղանակ)
5. տե՛ս անորոշ
6. տե՛ս անկարգ
7. տե՛ս անխտիր

Արտահայտություններ

1. խառն ամուսնություն (հնց․) - տարբեր ազգությունների պատկանող տղամարդու և կնոջ ամուսնություն
2. խառն անտառ - սաղարթավոր և փշատերև խառերի անտառ
3. խառը թիվ - տարբեր միավորներից ցույց տվող թվերից կազմված (օր. 2 տարի, 4 ամիս, 5 օր)
4. խառը լինել - մասնակից լինել մի բանի
5. խառը կոտարակ - կոտորակ, որ ունի նաև ամբողջ թիվ( օր 4 1/5)

Աղբյուրներ

• Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
• Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
• Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։