Հայերեն

ՄՀԱ՝ [t͡suχ]

Դասական ուղղագրութեամբ՝ ծուխ

Ստուգաբանություն

Թերևս թ/ծ հերթագայությամբ ծագում է խեթերեն tuhhu(uā)i «ծուխ» բառից։ Աճառյանը բխեցնում է «կովկասյան» (վրացերեն) աղբյուրից, բայց բերած օրինակները համոզիչ չեն (վրացերեն cuxva «ցավ, տրտմություն», mcuxri «աղջամուղջ, երեկո» (բուն «ծուխ» իմաստի համար կա վրացերեն kvamli):

Գոյական

որևէ բան այրվելիս առաջացող մանր պինդ մասնիկների և գազանման նյութերի զանգված, որ օդ է բարձրանում
(փխբ․) տնտեսություն, ընտանիք
(փխբ․) (պատմ․) տնտեսությունը որպես հարկման միավոր
եկեղեցական ստորին կազմակերպություն, որն ուներ իր եկեղեցին ու հոգևոր հովիվը և հավատացյալներին միավորում էր ըստ տարածական սկզբունքի
(եկեղ․) ընտանիք՝ տնտեսություն ծխատեր քա հանայի նկատմամբ
(փխբ․) սերունդ, շառավիղ
ծխախոտ ծխելը ◆ Ծուխն ու խումն թողեց։ (Ավետիք Իսահակյան)
(փխբ․) ցնորք, անիրական՝ ցնդական բան ◆ Ծուխ է և ունայնություն աշխարհը, Սաադի։ (Ակսել Բակունց)
(փխբ․) կրակ (որպես շենության և կենդանության խորհրդանիշ) ◆ Ամեն մարդ մեռնելիս ուզում

է մի ժառանգ թողնել, որ միշտ իր ծուխը մնա։

(փխբ․) գլորշի, շոգի ◆ Ծուխն էր ելնում ձիու ռունգերից։
(փխբ․) ծխախոտ, ծխելու նյութ ◆ Չիբուխը դատարկեց… նոր ծուխ լցնելու համար։ (Ավետիք Իսահակյան)
(փխբ․) մշուշ, մեգ ◆ Ծուխը պատել էր սարի կատարը։

Ածական

(փխբ․) մշուշապատ, ծխապատ, սքողված ◆ Ծուխ ու մութ է բանը։ (Վիգեն Խեչումյան)

Հոմանիշներ

մուխ, (գվռ․) մոլ, մուլ, բունց
(եկեղ․) ընտանիք, տնտեսություն, երդ, ծխերդիկ (գվռ․), ծխերդիս,
տե՛ս համայնք
տե՛ս շառավիղ, սերունդ
կրակ, կրակարան, ակութ, փուռակ
խավար, մութ, մռայլ
տե՛ս մեգ
գոլորշի, շոգի

Արտահայտություններ

Բաղադրյալ բառեր
ծխաբեր ծխաբույժ ծխաբույս ծխաբույսազգի ծխաբույսազգիներ ծխագալար ծխագլան ծխագլանակ ծխագլանիկ ծխագծել ծխագծվել ծխագծում ծխագույն ծխադեմ ծխազուրկ ծխաթաթախ ծխաթուղթ ծխաթույն ծխաթույր ծխալ ծխալի ծխալից ծխախառն ծխախեղդ ծխախողովակ ծխախոտ ծխախոտաբուծական ծխախոտաբուծություն ծխախոտաբույծ ծխախոտագլխիկ ծխախոտագործ ծխախոտագործական ծխախոտագործություն ծխախոտագործուհի ծխախոտագույն ծխախոտաթերթ ծխախոտածաղիկ ծխախոտածուխ ծխախոտահավաք ծխախոտաման ծխախոտամոլ ծխախոտամոլություն ծխախոտային ծխախոտաշար ծխախոտապարկ ծխախոտաջուր ծխախոտավաճառ ծխախոտավաճառանոց ծխախոտատերև ծխախոտատուփ ծխախոտաքսակ ծխախցիկ ծխածածկոց ծխածածկույթ ծխածաղիկ ծխածծիչ ծխածուծ ծխակալ ծխակալել ծխակալվել ծխական ծխականություն ծխակույտ ծխակույր ծխակուր ծխահամ ծխահամար ծխահամել ծխահամություն ծխահան ծխահար ծխահարել ծխահարկ ծխահարվել ծխահարություն ծխահարում ծխահարույց ծխահեղց ծխահեղձ ծխահոտ ծխամած ծխամատյան ծխամաքրիչ ծխամեջ ծխամշուշ ծխամոլ ծխամոլաբար ծխամոլական ծխամոլորեն ծխամոլություն ծխամորճ ծխամպ ծխամուժ ծխամուղ ծխային ծխան ծխանամաքրիչ ծխանալ ծխանավեղար ծխանի ծխանման ծխանմաքրիչ ծխանյութ ծխանցք ծխանք ծխաշաղախ ծխաշատ ծխաշունչ ծխապատ ծխապատել ծխապատվել ծխապատում ծխապարույր ծխապարուր ծխապխտել ծխապխտվել ծխապխտում ծխապուխտ ծխառատ ծխառումբ ծխասարք ծխասենյակ ծխասև ծխասեր ծխասյուն ծխավաճառ ծխավառվել ծխատար ծխատեր ծխատերև ծխատու ծխատուն ծխատունկ ծխատուփ ծխարան ծխարար ծխարկել ծխարկվել ծխարկում ծխարձակ ծխարձակել ծխարձակում ծխացնել ծխացվել ծխացում ծխացուցակ ծխափայտ ծխափոխություն ծխափող ծխափողակ ծխափողիկ ծխաքաշ ծխաքարշ ծխաքողարկել ծխաքողարկվել ծխաքողարկում ծխաքուլա ծխել [[ծխելիքվ ծխենի ծխեցնել ծխհան ծխնահան ծխնելուզային ծխնելուզավոր ծխնելույզ ծխնեհան ծխնեհոդ ծխնենման ծխնևոր ծխնի ծխնիկ ծխնիք ծխող ծխոտ ծխոտել ծխոտվել ծխոտում ծխչոր ծխչորել ծխչորվել ծխչորում ծխվել ծխրտալ ծխուկ ծխուղի ծխում ծխուն վարակասպան ծուխ

Թարգմանություններ
անգլերեն՝ smoke գերմաներեն՝ դանիերեն՝ թուրքերեն՝ իսպաներեն՝ իտալերեն՝ հոլանդերեն՝ հունարեն՝ շվեդերեն՝ պորտուգալերեն՝ ռուսերեն՝ дым (ru) ‎(dym) վրացերեն՝ ֆրանսերեն՝ fumée

Աղբյուրներ

Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։

Մ․Խ․ Պողոսյան, Ֆրանսերեն-հայերեն ագրոէկոլոգիական և անտառագիտական տերմինների համառոտ բառարան (ՀԳԱ), Երևան, 2005 — 144 էջ։