սառը

Հայերեն

• ՄՀԱ՝ [ˈsɑrə]

Դասական ուղղագրութեամբ՝

վանկեր՝ սա•ռը 

Ստուգաբանություն

Բնիկ հնդեվրոպական՝ *k՛ar-n-` *k՛er- «սառչել, ցրտել» արմատից. հմմտ. հին իսլանդերեն hjarn «սառած ձյուն», լիտվերեն šerkšnas «եղյամ»։

Ածական

1. ցածր կամ հարաբերականորեն ցածր ջերմաստիճան ունեցող, ցածր ջերմությամբ, ցուրտ (եղանակի՝ օդի՝ և այլնի մասին) ◆ Սառը օդ՝ եղանակ։
2. տևական և ցուրտ եղանակով, տևական ցրտերով ◆ Սառը աշուն։
3. սակավ ջերմություն տվող՝ պարունակող՝ ճառագայթող ◆ Ձմռան սառը արև։
4. սովորական ջերմությունը չունեցող, սովորականից պակաս ջերմությամբ ◆ Սառը ձեռքեր՝ մարմին։
5. սառած, ոչ բավարար տաքությամբ ◆ Սառը թեյ՝ ճաշ։
6. սառեցրած, սառեցնելով պահած ◆ Սառը կերակուր՝ խաշ՝ ձուկ։
7. սառեցրած կամ առանց տաքացնելու մատուցվող՝ տրվող ◆ Սառը ուտելեղեններ՝ նախաճաշ։
8. ջեռուցումից զուրկ կամ բավականաչափ չջեռուցված, ցուրտ ◆ Սառը սենյակ՝ բնակարան՝ գրասենյակ։
9. ջարեխառն գոտուց դեպի բևեռը տարածվող՝ գտնվող, այդ գոտում եղող ◆ Սառը կլիմա՝ գոտի։
10. (փխբ․) կրքից՝ ավյունից՝ խանդից զուրկ, ոչ կրակոտ ◆ Սառը բնավորություն՝ խառնվածք։
11. (փխբ․) զգացմունքայնությունից զուրկ, բանականությամբ կշռադատված՝ հավասարակշռված ◆ Սառը դատողության։
12. որևէ բանի նկատմամբ հետաքրքրություն չցուցաբերող, անտարբեր ◆ Այդ բոլոր իրադարձությունների ժամանակ նա մնաց սառը, առանց որևէ վերաբերմունք արտահայտելու։
13. (փխբ․) սառնարյուն, իր գործողությունների ու վարքագծի մեջ չափազանց զուսպ՝ չափավոր ու հավասարակշիռ։ ◆ Հետախույզը պետք է լինի իմաստուն, սառն ու զգույշ։ Նովիկով-Պրիբոյ
14. բանականության թելադրանքի՝ լրջախոհ դատողության վրա հիմնված ◆ Նյարդայնությունը չքացավ և տեղի տվեց սառը կենտրոնացածության։ Ֆադեև
15. (փխբ․) հոգեկան ջերմությունից զուրկ, խիստ, չոր ◆ Սառը հայացք՝ վերաբերմունք։
16. առանց տաքացման կամ ցածր ջերմաստիճանում կատարվող՝ տեղի ունեցող ◆ Սառը դրոշմում՝ կռում՝ ապխտում։
17. (փխբ․) այնպիսին, որից մարդ սառնութան զգացում է ունենում, սառնության տպավորություն ստեղծող ◆ Մարմարյա սյուների սառը շքեղությունը շփոթության մեջ էր գցում ամեն մեկին, ով առաջին անգամ էր այստեղ լինում։ Կ. Ռյուկման
18. ոչ սիրալիր, սիրո՝ ջերմության զգացմունքից զուրկ, անտարբեր ◆ Որպես թե անհույզ, սառն եմ քո հանդեպ (Ավետիք Իսահակյան)

Գոյական

1. սառնություն
2. սառույց
3. (խոհր․) որոշ կերակուրների, մթերքների, ըմպելիքների օգտագործման ձև, վիճակ, կան ապուրներ, որոնք համեմվում են սառույցով, ըմպելիքներ, խմիչքներ մատուցվում են սառույցներով

Հոմանիշներ

1. պաղ, ցուրտ, սառնապաղ (հզվդ․), ույծ (հին)
2. սառած
3. ցուրտ
4. տե՛ս անկիրք
5. տե՛ս անտարբեր, անզգա
6. տե՛ս սառնարյուն
7. տե՛ս չոր, խիստ
8. տե՛ս անսիրալիր
9. տե՛ս սառնություն, ցրտություն
10. տե՛ս սառույց

Արտահայտություններ

1. սառը աստղ - սառը լուսարձակում ունեցող աստղ
2. սառը զենք - հատող կամ խոցող զենք
3. սառը լուսարձակում (աստղգ․) - բարձր ջերմային ճառագայթում
4. սառը պատերազմ - իմպերիալիստական շրջանների թշնամական-ագրեսիվ քաղաքականություն, որ լարված մթնոլորտ է ստեղծում միջազգային հարաբերությունների բնագավառում և, ըստ էության, ուղղված է նոր պատերազմ հրահրելուն ու սանձազերծելուն
5. սառը ջուր ածել՝ լցնել մեկի մի բանի վրա կամ մեկի գլխին - հիասթափեցնել, հուսախաբություն պատճառել, եռանդը՝ խանավառությունը և այլն թուլացնել
6. սառը ջուր խմել - (ասվում է այն դեպքում, երբ մեկը անհարկի բարկանում՝ տաքանում է) - հանգստացի՛ր, սառը ջրով քեզ հանգստացրու (իբրև հեգնանք)

Թարգմանություններ
անգլերեն՝ icy, cold գերմաներեն՝ eisig դանիերեն՝ isnende թուրքերեն՝ buzlu իսպաներեն՝ jäine իտալերեն՝ ghiaccio հոլանդերեն՝ lodowaty հունարեն՝ lodowaty շվեդերեն՝ isiga պորտուգալերեն՝ gelado ռուսերեն՝ холодный (ru) ‎(xolodnyj), остывшый (ru) ‎(ostyvšyj) վրացերեն՝ ყინულოვანი ֆրանսերեն՝ glacé Զազայերեն՝ serd (diq)

Աղբյուրներ

• Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
• Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
• Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
• Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։

• Սերգեյ Ավագյան, Հայերեն-անգլերեն-ռուսերեն խոհարարական բացատրական բառարան, Երևան, «ԴԱԼԼ», 2009 — 240 էջ։