բաց

Վիքիբառարան-ից

Հայերեն

«բաց է» ժեստը հայերեն ժեստերի լեզվով

Դասական ուղղագրութեամբ՝

վանկեր՝ բաց 

Ստուգաբանություն[խմբագրել]

Ածական

Մակբայ

  1. բացված դրության մեջ, բացած, չծածկած, չծածկված ◆ Բաց պատուհանի առաջ հավաքվել էին մի խումբ պարուհիներ։ (Բոգդան Վերդյան)
  2. փակով, փականքով, կողպեքով չփակած ◆ Նա հրեց դուռ, բաց էր։
  3. միմյանց չկպած, իրարից հեռացած, միմյանցից հեռու գտնվող ◆ Ու իրենց կարկամ շրթունքները բաց՝ Խոսք են ասելու աշխարհքի դիմաց։ Հովհաննես Թումանյան
  4. որևէ բանի ներքին մասը տեսանելի դարձած ◆ Լույսը ընկել էր բաց գրքի էջերին։ Սերո Խանզադյան
  5. չկողպած, չկնքած, չծրարած, չսոսնձած, չկպցրած ◆ Դա բաց ծրար էր, վրան պատերազմական օրերի փոստային կնիքներ։ Սերո Խանզադյան
  6. ծայրերը, շուրթեր են իրար չբերած ◆ բաց երախ
  7. չծածկված, անծածկույթ, վրան ծածկույթ չունեցող ◆ Ասավ քուչին ու նեղացած վերադարձավ գլուխը բաց։ Հովհաննես Թումանյան
  8. մերկ ◆ [Համոն] այնքան հին ու մին շորեր էր բերել, որ բոլոր տնեցիների բաց մարմինները ծածկվեցին։ (Անահիտ Սահինյան)
  9. չփաթաթված, չկապված
  10. (խսկց․) թեթևաբարո ◆ բաց վարքի տեր
  11. դռնբաց, մասնակցության իրավունք չսահմանվափակված, ցանակացողների մասնակցությունը թույլատրելի ◆ բաց ժողով, նիստ
  12. անկեղծ պարզ, ոչ ինքնափոպ ◆ բաց բնավորություն
  13. չպաշտպանված պաշտպանական ամրություններ չունեցող ◆ բաց դիրք
  14. ոչ մուգ, պարզ, թեթև գունավորում, ավելի պարգ գույն ունեցող ◆ բաց գույնի, ◆ բաց թեյ
  15. դատարկ, պարապ, չլցրած, պատի արանքը բաց է մնացել
  16. թերթերը, էջեր բացած, ◆ բաց գիրք տետրակ
  17. ծաղկաթերթերը բացված, ծաղկած ◆ Բաց են վարդերը բոլոր։ (Վահան Տերյան)
  18. մաքուր, դատարկ, չգրված ◆ էջի բաց տարածություն
  19. թափուր, չզրաղեցրած, չգրված, ազատ, արձակ ◆ Այժմ կռիվը տեղի էր ունենում գավթից դուրս, բաց դաշտում։ Դերենիկ Դեմիրճյան
  20. բացօթյա ◆ Տարվա գրեթե մեծ մասը անց էր կացրել բաց դաշտում։ Սերո Խանզադյան
  21. չհանգուցված, չկապված, ճարմանդը, կոճակը և այլն արձակ, ◆ Չգցած բաց օձիքի տակից երևում էին սպիտակ մազերը։
  22. բացահայտ, անսքող, ոչ-գաղտնի, ոչ-թաքուն, ոչ-ծածուկ, հայտնի ◆ Ընդդեմ այս բաց անարդարության՝ մենք առայժմ մեր աչքերն ենք փակում։ Պարույր Սևակ
  23. գործող բորբոքուն, ակտիվ պրոցեսում գտնվող ◆ թոքաղտի բաց ձև (բժշկ․)
  24. արտաքին, չծածկված, երեսի կողմից չփակված, արտաքին երևացող ◆ բաց վերք
  25. (հշվպ․) եկամտի կամ մուտքի պակասը համեմատությամբ ծախսի կամ ելքի, պակասաորդ ◆ Թաղային սնդուկը բաց չէր ունեցած յուր ատենը։ Տիգրան Կամսարական
  26. տե՛ս բացատ
  27. արգելքներից զերծ՝ ազատ ◆ Ճանապարհը բաց է։
  28. ծառազուրկ, անտառազուրկ ◆ Նայած թե որտեղ է գտնվել վայրենի մարդը բաց լեռներում, թե խոր անտառներում։ Հովհաննես Թումանյան
  29. (լեզվբ․) իբերա-կովկասյան ընտանիքի լեզու․ պատկանում է հյուսիս-արևելյան խմբին
Հոմանիշներ[խմբագրել]
  1. ազատ արձակ, բացազատ, հոլանի, մերկ, անծածկույթ, անծածկ, անփակ
  2. թերություն
Արտահայտություններ[խմբագրել]
  1. բաց անել - բացել, բանող ◆ Բաց արին վրանների վարագույրները։ Դերենիկ Դեմիրճյան
  2. բաց աչքերով - բացահայտ, ակնհայտ կերպով
  3. բաց աչքով լուսացնել - ամբողջ գիշերը չքնել, արթուն մնալ
  4. բաց առագաստ - առագաստները պարզած՝ բացած ◆ Ու լճում հանդարտ սահում է նավակը, թեթև, ձյունափայլ առագաստը բաց։ Հովհաննես Թումանյան
  5. բաց ասել
    1. բացահայտորեն, առանց քաշվելու կամ խնայելու ասել ◆ Սպարապետ, չմտնեն մեր արունքը իշխանները, չդավաճանեն մեզ, թե չէ՝ զինվորյալի սուրբ խոսք՝ բաց ասեմ և ոչ երկնչեմ, չենք խնայի ոչ տեր, ոչ ծառա։ Դերենիկ Դեմիրճյան
    2. տե՛ս բացասել (սխ.)
  6. բացն ի բաց - տե՛ս բացեիբաց ◆ Ամենքը համակրելի կգտնեին զինքը ու չէին քաշվեր բացն ի բաց իր երեսին ըսելու։ (Գրիգոր Զոհրապ)
  7. բաց աստի - բացի սրանից
  8. բաց արձակել - բաց թողնել
  9. բաց դուռ - երթևվեկության ճանապարհ, անցք
  10. բաց դուռ ծեծել, բախել - խոսել, փորձել հաստատել այն, ինչ բացահայտ, անառարկելի ճշմարտություն է, ապացուցել, պնդել, այն, ինչ որ ապացուցման կարիք չի զգում
  11. բաց երկնքի տակ - առանց ծածկի, գլխի ծածկ չունենալով, դուրսը, բացօթյա ◆ Մի՞թե ես, ձեր հավատարիմ բարեկամը, կթողնեմ, որ դուք մնաք բաց երկնքի տակ։ Սերո Խանզադյան
  12. բաց ընկնել - արձակվել, բաց թողնել
    1. ազատել, արձակել, թողնել
    2. թուլացնել
    3. հրապարակել, թողարկել
    4. հատկացնել
    5. հանձնել, տրամադրել
    6. անտես առնել, չգրել, չասել մեջ տալ
    7. առկախ տողնել, չլուծել
    8. չներկայանալ, չմասնակցել, չհաճախել
    9. ընդմիջել ընդատել, ժամանակավոր դադար տալ
  13. բաց թողնել -
    1. կապանքից, կալանքից, փակված վիճակից ազատ արձակել ◆ Նրան բանտից բաց են թողել։ ◆ Անասուններին դաշտ բաց թողին։
    2. գրելիս կամ խոսելիս որևէ բառ թիվ և այլն (մոռացմամբ կամ դիտավորյալ) չարտահայտել ◆ Նարեկացու աշխարհարարի թարգմանիչը որոշ գլուխներ բաց է թողել։
    3. հարմար առիթը կորցնել, ձեռքից փախցնել ◆ Վտանգավոր է պատեհ ժամը բաց թողնել։ Դերենիկ Դեմիրճյան ◆ Ո՞նց ես սերդ մի գիշերվա քաղցր քնի հետ փոխել, Ի՞նչ որսկան ես, որ իր ոտով եկած որսն ես բաց թողել։ Հովհաննես Շիրազ
    4. տալ, տրամադրել, հատկացնել ◆ Ինքս եմ կարգադրել, ոչ մի բաժակ կաթ բաց չթողնել ֆերմայից։ (Նաիրի Զարյան)
    5. նյութի (ջուր, գազ, էլեկտրական հոսանք և այլն) արգելքը վերացնելով հոսեցնել ◆ Նա սիգարի ծուխը բերնից բաց թողնելով… սպասեց Բաղամյանի պատասխանին։ (Նար-Դոս) ◆ Աղջիկը ջուրը բաց է թողնում, ու ջրաղացը գռգռում է։ Հովհաննես Թումանյան
    6. որևէ պահած՝ բռնած իր՝ առարկա բած թողնել
    7. որևէ բռնած իրից՝ առարկայից ձեռքը հետ քաշել
    8. որևէ խնդիր քննության չենթարկել, թողնել չլուծված ◆ Ժողովը այդ հարցին չանդրադարձավ, բաց թողեց։
    9. լքել, երեսի վրա թողնել, ձգել հեռանալ ◆ կնոջը բաց թողնել
    10. թողարկել ◆ փոխառություն բաց թողնել
    11. ասել, արտահայտել, թույլ տալ ◆ Ինքը բաց է թողել քաղաքական սխալ արտահայտություն։ (Նաիրի Զարյան) ◆ Նրանք այդ կեղտոտ ստերը բաց են թողել, որ քեզ զրկեն քո վերջին հենարանից։ Սերո Խանզադյան
    12. սանձը թուլացնելով թույլ տալ, որ ձին ազատ արշավի՝ վազի ◆ Ու բաց թողեց ձին Հալաբից։ Հովհաննես Թումանյան
    13. արձակել որպեսզի արածի (անասունների մասին) ◆ Նա… հանդում հանգիստ վեր է եկել ու ձին էլ բաց թողել։ Հովհաննես Թումանյան
    14. աշխատանքից ազատել (գործ է ածվում միայն ժխտականը) ◆ Բայց հիմա էլ քեզ շրջանից բաց չեն թողնի, ափսոսանքով գլուխը տարուբերեց նա։ Սերո Խանզադյան
    15. թույլատրել իրավունք տալ աշխատանքից բացակայել ◆ Որսկան Ավետը Արշակ Սարգսյանին խնդրում (էր) աշխատանքից իրեն մի քիչ շուտ բաց թողնել՝ որսի գնալու համար։ Սերո Խանզադյան
    16. չկոճկել (հագուստի մասին) ◆ Նա բաց էր թողել բամբակալից բաճկոնակի օձիքը։ Սերո Խանզադյան
    17. կապից՝ շղթայից արձակել (կենդանիների մասին) ◆ (Շունը) նոր բաց թողի, եթե գիշերը բաց չթողնեմ, ինքը կապը կկտրի։ Սերո Խանզադյան
    18. լարել, մեկի դեմ գրգռել
    19. հրազենից կրակել
    20. նետել, դեպի վեր թռցնել ◆ արբանյակ բաց թողնել
    21. հանգիստ թողնել, ձեռք քաշել ◆ օձիքը բաց թողնել
  14. բաց լինել - բացվել
  15. բաց ծով -
    1. բոլոր պետությունների համար ազատորեն օգտագործելի ծով
    2. ափից դեպի ծովը ընկած հեռուները, հեռու տարածությունները
  16. բաց հարց - չլուծված, առկախ մնացած հարց, խնդիր
  17. (լեզվբ․) բաց հնչյուններ - լեզվի մակերեսի չկծված դրությամբ արտասանվող հնչյուններ
  18. (արևմտհ․) բաց ձգել - բաց թողնել
  19. բաց ձեռք - առատաձեռն, ոչ ժլատ
  20. բաց ճակատ - լայն ճակատ ◆ բաց ճակատ մարդ
  21. բաց ճակատով - համաձակ ու պարզերես, ամաչելու, քաշվելու ոչ մի առիթ չունենալով
  22. բաց մնալ - չլուծված, առկախ մնալ
  23. բաց նամակ
    1. չծրարված փոստային քարտ, որի մի երեսին հասցեն է գրվում, մյուս երեսին՝ նամակի բովանդակությունը, բացիկ
    2. մամուլում հրապարակվող նամակ՝ ուղղված որևէ մեկին ◆ բաց նամակ նախագահին
  24. բաց սեղան - վրան ուտելիքներ դասավորված պատրաստի սեղան ◆ Միսակյանն ու Կարագյանը արագ լվացին ձեռքերը և

առաջինը նստեցին արդեն բաց սեղանի մոտ։ Սերո Խանզադյան

  1. բաց սիրտ -
    1. անկեղծ, սրտաբաց
    2. նույնն է՝ բաց ձեռք
  2. (լեզվբ․) բաց վանկ - ձայնավորով վերջացող վանկ
  3. բաց վերք -
    1. դեռ չբուժված՝ գործող վերք
    2. (փխբ․) խոցելի՝ թույլ տեղը ◆ Նա… իր անզգուշությամբ դիպավ շրջկոմի քարտուղարի բաց վերքին։ Սերո Խանզադյան
  4. բաց ու խուփ - տե՛ս բացուխուփ
  5. (ռազմ․) բաց քաղաք -
    1. պատերազմի ժամանակ հատուկ որոշումով անպաշտպան հայտարարվող քաղաք
    2. նոր բնակիչների գրանցումը չսահմանափակված՝ ազատ քաղաք
  6. բաց քվեարկություն - ոչ գաղտնի քվեարկություն (սովորաբար ձեռք բարձրացնելով)
  7. բերանը բաց
  8. սիրտը բաց
  9. դուռը բաց
  10. ձեռքը բաց

Գոյական

  1. (փխբ․) թերություն, պակասություն ◆ Հենց ձեր բացերը չենք ասել է՜… որ այս օրին ենք հասել։ Սերո Խանզադյան ◆  Անհրաժեշտ է կտրուկ կերպով բարձրացնել կերպարվեստագիտության մակարդակը, որը դեռևս ետ է մնում մեր արվեստի զարգացումից… Այս խոշոր բացը պետք է վերացվի։
  2. (գվռ․) գրտնակով բացած խմորի նուրբ շերտ (թխվածքի, լավաշի, արիշտայի համար) ◆ Իրիցկինը, բաթաթն առավ, բացը կպցուց, խփեց թոնրի բարկ պատին։ (Ավետիք Իսահակյան)
  3. հեռուն, ազատ տարածություն ◆ Ու ճեմում ենք բացերն անցած, կապույտ ջրեր, վարդ լուսաբաց։ Հովհաննես Թումանյան

Աղբյուրներ[խմբագրել]

  • Հ.Զ. Պետրոսյան, Ս.Ա. Գալստյան, Թ.Ա. Ղարագյուլյան, Լեզվաբանական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիա», 1975 — 328 էջ։