Jump to content

դուռ

Վիքիբառարան-ից

Հայերեն

«դուռ» ժեստը հայերեն ժեստերի լեզվով
Դուռ

Ստուգաբանություն

[խմբագրել]

Գրաբարի դուռն բառից։ Վերջինս ծագում է բնիկ հնդեվրոպական՝ *dhur-՝ *dheur- «դուռ» հիմքից. հմմտ. հին հնդկերեն dvára, հոգնակի հայցական dúrah, հունարեն θυρα, հին բրետոներեն, կոռն. dor, հին վերին գերմաներեն turi, լիտվերեն durìs, հին սլավոներեն dvьri «դուռ»։

Գոյական

վանկեր՝ դուռ 

  1. ելումուտ անելու բացվածք պատի, պարսպի, ցանկապատի և այլնի մեջ, մուտք ◆ Երբ հասան գլխավոր դռանը, եկվորները ցած իջան ձիերից։ (Րաֆֆի) ◆ Մեծ բազմություն էր խմբված դահլիճի դռների առջև։ ◆ Ասլանը բոլոր հիմնարկների դռները ծեծելու ամեն միջոցի դիմել էր, որ հողամասը բաց չթողնի ձեռքից։ Սերո Խանզադյան ◆ Թե դռնից հաներ՝ պիտի երևար բաց լուսամուտից։ Պարույր Սևակ ◆ Ու ահա այս տունը դուռը ոտք կոխելուս, մտովին ամբողջ վերադարձ մը կը կատարվի հոգիիս մեջ, կերիտասարդանամ հանկարծ։ (Գրիգոր Զոհրապ) ◆ Ոմանք էլ դուռը միայն վրա էին դրել և բարակ թելով կապել, որ շունն ու հավը ներս չմտնեն։ (Ակսել Բակունց) ◆ Հետախուզական բաժնում նրան դուռ էին ցույց տվել։ (Ակսել Բակունց) ◆ Բարով մնաք դուռ ու դրկից։ Հովհաննես Թումանյան
  2. մետաղյա կամ փայտյա շինվածք, փեղկ, այդ բացվածքը փակելու և բացելու համար ◆ Ծխնու վրա դուռը դարձավ, վայ տերտերը ներս մտավ։ (Ավետիք Իսահակյան) ◆ Բազենյանը բաց արեց իր սենյակի դուռը։ (Նար-Դոս) ◆ Մահճակալի տակին մի գաղտնի դուռ է լինում, բաց է անում, աղջկանը թողնում ցած ու կրկին փակում։ Հովհաննես Թումանյան ◆ Ձեր այդ բարությունն ինձ հոգեկան ավելի մեծ տանջանք պատճառեց, քան այն, եթե դուռն ուղղակի հետ դնեիք երեսիս։ (Նար-Դոս)
  3. պահարանի, գրասեղանի արկղի և այլնի փակելու փեղկ ◆ Միջնաբերդի դռներին հսկող… պահակները ոչ մի իշխանի կամ նախարարի առջև իսկույն դուռ չէին բաց անում Ստեփան Զորյան ◆ Նա դուռը դրեց։ (Ակսել Բակունց) ◆ Սաքուլը դուռը ետ դրեց։ (Նար-Դոս)
  4. լեռների մեջ նեղ բացվածք, անցք, լեռնանցք, կիրճ
  5. անցք, ճանապարհ, ելք ◆ Ման եմ գալի էս մըթնում քեզ մոտ գալու դուռ գտնեմ։ Հովհաննես Թումանյան
  6. նարդի խաղի մեջ՝ գրաված, բռնած տուն ◆ Հարկավոր է շեշի դուռը փակել։
  7. արքունի պալատ կամ ատյան (հնց․) ◆ Շապուհ արքան յուր երկու քույրերի միջոցով երկու մեծ դռներ բաց արեց այդ կողմերից Հայաստան մտնելու։ (Րաֆֆի)
  8. միջոց, հնար, ելք, ճար (փխբ․) ◆ Տեսա էլ ազատվելու դուռ չկա ասի՝ ես առաջուց երեսիս վեր ընկնիմ, որ երեսս փչացնի ոչ։ Հովհաննես Թումանյան ◆ Վարժապետը թվաբանության չորս դուռը գիտե։ (Պերճ Պռոշյան) ◆ Քո մայրը քո հոր դռները փակեց քո առջև։ (Րաֆֆի) ◆ Դուռս ափ առած՝ կծեծե քամին։ (Ավետիք Իսահակյան) ◆ Երեխեքս հավաքել եմ անորս մոտ էս մի երկու ամիսն անցկացնեմ… մինչև տեսնենք աստոծ ինչ դուռ բաց կանի։ Հովհաննես Թումանյան ◆ Ողորմած աստված , ու դուռը բանաս, քու ոտի հողն ենք, դու ես ստեղծել։ Հովհաննես Թումանյան ◆ Մի տեղից մի դուռ կը բացվի…ով գիտի։ Հովհաննես Թումանյան ◆ Աղեն ամեն օր դուռը կտրած սպառնում էր…գյուղացուն։ Հովհաննես Թումանյան
  9. որևէ տեղի, տեղանքի, երկրի և այլնի մատույց (փխբ․) ◆ Վասպուրականը արյաց երկրի դուռն է։ Դերենիկ Դեմիրճյան ◆ Հարկավոր է երկրի դռները բաց անել ազատ երթևեկության համար։ ◆ Հայ սեղանավորը ուներ իր առանձին հաշիվները Դռան հետ։ (Րաֆֆի) ◆ Պարսից դուռը: (Լեո) ◆ Ոսկին թափված էր դռանը: (Ակսել Բակունց) ◆ Ձմեռը դռանն է ◆ Մի քանի ամիս առաջ ես իմ ականջով լսեցի ձեր այն պահանջը, թե պետք է բացել Ռուսաստանի դռները արտասահմանյան կապիտալի առջև։ (Անահիտ Սահինյան)
  10. տուն, շենք (փխբ․) ◆ Վա~յ, մա՛յրիկ ջան, տե~ս, բակն ու դուռը լի, ի~նչքան ըսպիտակ թիթեռ է գալի։ Հովհաննես Թումանյան ◆ Ես իսկապես հարևանների դռներն ընկնելու կարիք էլ չունեի։ Հովհաննես Թումանյան ◆ Կարբուց ուղիղ քեզ մոտ, քո դուռն եմ ընկել։ (Պերճ Պռոշյան) ◆ Մարդ դռներն է ընկել, մի բան չի կարողանում անել… իսկ դու նրան օգնելու մասին չես մտածում։ (Գարեգին Սևունց) ◆ Դուռը չեմ բախի մարդու նենգավոր:ԱԻ ◆ Էդ չինովնիկի դուռը մի գնա։ (Ակսել Բակունց) ◆ Վարի օրերին նորից վիզներս ծռած սրա նրա դուռը չենք գնա։ (Անահիտ Սահինյան) ◆ Մի պառավ դարվիշ մեր դուռն է գալի։ Հովհաննես Թումանյան ◆ Երևում է՝ կտրիճ էիր , դուռս եկար քո ոտքով։ Հովհաննես Շիրազ ◆ Հերիք է թշնապու պես հալածես, դուռս քարես։ (Ջիվանի)
  11. տուն, ծուխ, տնտեսություն (փխնն․) ◆ Նրա տնից մի քանի դուռ վերև ապրում էր Հաջի Սողոմոնը։ (Վահան Թոթովենց) ◆ Կամենում էր, որ քույրը լավ ուսում ստանա , եղբոր նման նոքար չդառնա ուրիշի դռներին: (Նաիրի Զարյան) ◆ Բայց նա արդեն հոգնել էր գործարանների, արհեստանոցների, ֆաբրիկաների դռները չափչփելուց, սրան ու նրան գործի մասին խնդրելուց։ (Գարեգին Սևունց) ◆ Տաշտներդ լի հաց լինի, դռներդ միշտ բաց լինի։ Հովհաննես Թումանյան ◆ Նրա դուռը բաց է ամենքի առջև։ Հովհաննես Թումանյան ◆ Վա~յ քու տունը քանդվի, Խանդութ, վա~յ քու դուռը փակվի, անգութ։ Հովհաննես Թումանյան ◆ Կինը մեռավ դուռը փակվեց։ ◆ Լևոնը քաշեց սենյակի դուռը: (Ակսել Բակունց)
  12. անցման տեղ, հաղորդակցության ճանապարհ սահմանակից երկրների միջև (փխբ․) ◆ Թշնամին մեր դռանը կանգնած է, ներս մտնելու վրա է։ (Րաֆֆի) ◆ Գալիս ես, լցված տենչերով անհուն, անցնում սլացքով եզերքից եզերք, մոլորակների դռները բացում։ (Մամուլ)
Հոմանիշներ
[խմբագրել]
Արտահայտություններ
[խմբագրել]
  1. դուռ անել, դուռ առնել - տե՛ս գրավել
  2. դուռ բացել, դուռ բանալ, դուռ բաց անել
  3. օգնել, փրկել
  4. ուղենշել
  5. դուռ գտնել - տե՛ս փրկվել
  6. դուռը ափ առնել - պահանջել, դիմել (4)
  7. դուռը բախել - այցելել, դիմել (3)
  8. դուռը բաց - հյուրասեր
  9. դուռը գալ, դուռը գնալ - դիմել (3), խնդրել
  10. դուռը գոցել, դուռը երեսին փակել, դուռը երեսին ծածկել
  11. վռնդել
  12. արգելել
  13. դուռ զարկել, դուռը թակել, դուռը ծեծել
  14. այցելել
  15. դիմել (3)
  16. դուռը կացին կախել
  17. պահանջել
  18. խնդրել
  19. դուռը կտրել - դիմել (3)
  20. դուռը հասցնել (որևէ բանի) - ենթարկել
  21. դուռը ձեռքն առնել
  22. պահանջել
  23. դիմել (3)
Թարգմանություններ
[խմբագրել]

Աղբյուրներ

[խմբագրել]
Ստացված է «https://hy.wiktionary.org/w/index.php?title=դուռ&oldid=1741477» էջից